عوام مهنگائيء جي نئين سونامي لاء تيار ٿئي!

شفيق الرحمان شاڪر

خان صاحب جيڪو وزير اعظم ٿيڻ کان اڳ آئي ايم ايف وٽ قرض لاء هٿ ٽنگڻ بدران خودڪشي ڪرڻ جا اعلان ڪندو رهيو،هاڻي خير سان انهيء ئي آئي ايم ايف جي تابعداريء ۾ عوام تي 350 ارب روپين جا نوان ٽيڪس لاڳو ڪرڻ ۽ شين تي سبسڊي ختم ڪرڻ لاء نيٺ مني بجيٽ جو فنانس بل پارليامينٽ مان منظور ڪرائڻ تي سندرو ٻڌي بيٺل آهي.خبرن موجب اهو بل اربع جي ڏينهن ڪابينا مان منظوري حاصل ڪرڻ بعد قومي اسيمبليء ۾ پيش ڪيو ويندو.اهو بل پاس ٿئي ٿو يا نه اهو الڳ بحث آهي پر بل پاس ٿيڻ جي صورت ۾ غريب ماڻهن لاء مهنگائيء جو جيڪو نئون سونامي ايندو اهو ماڻهن جا هڏ سنڌ ڀڃي ڇڏيندو.

مشير خزانه جي ترجمان موجب 12جنوريء تي آئي ايم ايف ايگزيڪيوٽو بورڊ جي اجلاس ۾ ڇهون جائزو پيش ڪيو ويندو ۽ پاڪستان 12 جنوريء کان پهرين ئي آئي ايم ايف جا اڳواٽ شرط پورا ڪندو.وزارت خزانه جي ذريعن موجب اسٽيٽ بينڪ وارو قانون به پارليامينٽ مان منظور ڪرايو ويندو.هڪ خانگي ٽي وي موجب حڪومت هڪ ڀيرو وري آئي ايم ايف سان ڳالهيون ڪرڻ جو فيصلو ڪيو آهي ته جيئن کين قائل ڪيو وڃي ته بل جي پارليامينٽ مان منظوري ڪجهه وقت وٺي سگھي ٿي.

وفاقي حڪومت ٽيڪس قانونن جي چوٿين ترميمي بل جي مسودي کي آخري شڪل ڏيئي ڇڏي آهي جنهن ۾ اٽڪل 100 ٽيڪسن تي ڇوٽ ختم ڪئي ويئي آهي ۽ ذريعن موجب حڪومت اڃا به 17 سيڪڙو جنرل سيلز ٽيڪس کان آجين ڪيترين ئي شين تي ڇوٽ واپس وٺڻ لاء پارليامينٽ سامهون هڪ مني بجيٽ پيش ڪرڻ لاء تيار آهي.سامهون آيل ڄاڻ مطابق اڃا تائين اهو معلوم نه ٿي سگھيو آهي ته حڪومت پيٽروليم مصنوعات تي 17 سيڪڙو معياري جي ايس ٽي شرح لاڳو ڪندي يا نه ڇوته جيڪر جي ايس ٽي جي پوري شرح ۽ پيٽروليم ليوي کي 30 روپيا لٽر تائين آندو ويو ته مهنگائيء جو طوفان سڀ ڪجهه نهوڙي ويندو.هن وقت حڪومت پيٽروليم مصنوعات جي ايس ٽي جي گھٽ ۾ گھٽ رقم وصول ڪري رهي آهي.واضح هجي ته آئي ايم ايف کي 350 ارب روپين جي جي ايس ٽي ڇوٽ ختم ڪرڻ جي پڪ ڪرائي ويئي آهي ته جي ايس ٽي نظام ۾ سڌارن جو عمل هڪجهڙي ٽيڪس جي بنياد تي ۽ آئين جي حدن ۾ اڳيان وڌايو ويندو.حڪومت برآمدي ۽ ڪيپيٽل مشينري جي سامان کان سواء ٽيڪس کان آجين سمورين شين کي معياري سيلز ٽيڪس جي شرح ۾ شامل ڪرڻ جو فيصلو ڪيو آهي.شيڊول 8 ذريعي گھٽايل قيمتن کي ختم ڪري انهن سمورين شين کي معياري سيلز ٽيڪس جي شرح تي آندو ويندو.

ذريعن موجب انهن قدمن سان سالياني بنياد تي جي ڊي پي جو اندازو ڏهائي ست سيڪڙو حاصل ٿيڻ جو آسرو آهي.هڪ ئي وقت ساڍن ٽن سو ارب جي ٽيڪسن جو خاتمو ۽ عام ضرورت جون شيون جيڪي هن وقت تائين جي ايس ٽي کان آجيون هيون،انهن تي 17 سيڪڙو ٽيڪس جو لاڳو ٿيڻ ظاهر ۾ مهنگائيء جي هڪ نئين سوناميء جو اطلاع نظر اچي ٿو پر حڪومت جي معاشي ٽيم اڃا تائين عوام کي دلاسا ڏيڻ ۾ پوري آهي ته کاڌي پيتي جون شيون مهانگيون نه ٿينديون.ناڻي واري مشير اها خوشخبري به ٻڌائي آهي ته ايندڙ هفتن ۾ پيٽرول وڌيڪ سستو ٿيندو.هڪ انٽرويو ۾ هن چيو ته حڪومت آئي ايم ايف سان ڪيل معاهدي هيٺ مني بجيٽ آڻي رهي آهي پر ان ۾ کاڌي پيتي جي شين تي مليل ڇوٽ ختم نه ڪئي ويندي ان ڪري اهي منهاگيون نه ٿينديون.شوڪت ترين مطابق مني بجيٽ ۾ درآمدي ميڪ اپ جي سامان،ڪپڙي،جوتن ۽ پرفيوم سميت ٻين درآمدي آسائشي شين تي ڪسٽم ڊيوٽي وڌائي ويندي،ان کان سواء مقامي سظح تي تيار ٿيندڙ ڪجهه شين تي به 5 سيڪڙو جي ڇوٽ ختم ڪري سيلز ٽيڪس جي شرح 12کان وڌائي 17 سيڪڙو ڪئي ويندي جنهن سان اڪثر شيون مهانگيون ٿي وينديون.مشير خزانه جو چوڻ هو ته عالمي منڊيء ۾ قيمتون گھٽجڻ بعد اڃا تائين پيٽرول جو اگھه گھٽ ناهي ٿيو پر ايندڙ هفتن ۾ ان ۾ گھٽتائي ڪئي ويندي.

مشير خزانه جون يقين دهانيون ڪيتريون ٿيون سچ ثابت ٿين اهو ته ايندڙ وقت ئي ٻڌائيندو پر هاڻوڪي حڪومت جي گذريل ساڍن ٽن سالن جي معاشي ڪارڪردگيء مان اهو اندازو لڳائڻ مشڪل ناهي ته اهي پنهن جي ڪيل ڪنهن به ڳالهه جا ڌڻي ناهن ٿيندا.جڏهن جي ايس ٽي جي ڇوٽ ختم ٿيڻ سواء ئي عام استعمال جي شين جون قيمتون آسمان کي ڇهي رهيون آهن ته پوء اها ڇوٽ ختم ڪرڻ سان اهي شيون ڪيئن مهانگيون نه ٿينديون،اها ڳالهه سمجهه کان ٻاهر آهي.بلڪل اهڙي طرح جيئن وزير اعظم عمران خان جي اها ڳالهه سمجهه کان ٻاهر آهي ته جڏهن ملڪ جي معيشت ترقي ڪري ٿي ته ڊالر جي قيمت وڌي ٿي. هن قوم کي بس اهڙا ئي عجيب نڪتا نصيب ٿيڻا آهن،هنن عظيم دانشور حڪمرانن وٽان!

عوام مهنگائيء جي نئين سونامي لاء تيار ٿئي!

شفيق الرحمان شاڪر

خان صاحب جيڪو وزير اعظم ٿيڻ کان اڳ آئي ايم ايف وٽ قرض لاء هٿ ٽنگڻ بدران خودڪشي ڪرڻ جا اعلان ڪندو رهيو،هاڻي خير سان انهيء ئي آئي ايم ايف جي تابعداريء ۾ عوام تي 350 ارب روپين جا نوان ٽيڪس لاڳو ڪرڻ ۽ شين تي سبسڊي ختم ڪرڻ لاء نيٺ مني بجيٽ جو فنانس بل پارليامينٽ مان منظور ڪرائڻ تي سندرو ٻڌي بيٺل آهي.خبرن موجب اهو بل اربع جي ڏينهن ڪابينا مان منظوري حاصل ڪرڻ بعد قومي اسيمبليء ۾ پيش ڪيو ويندو.اهو بل پاس ٿئي ٿو يا نه اهو الڳ بحث آهي پر بل پاس ٿيڻ جي صورت ۾ غريب ماڻهن لاء مهنگائيء جو جيڪو نئون سونامي ايندو اهو ماڻهن جا هڏ سنڌ ڀڃي ڇڏيندو.

مشير خزانه جي ترجمان موجب 12جنوريء تي آئي ايم ايف ايگزيڪيوٽو بورڊ جي اجلاس ۾ ڇهون جائزو پيش ڪيو ويندو ۽ پاڪستان 12 جنوريء کان پهرين ئي آئي ايم ايف جا اڳواٽ شرط پورا ڪندو.وزارت خزانه جي ذريعن موجب اسٽيٽ بينڪ وارو قانون به پارليامينٽ مان منظور ڪرايو ويندو.هڪ خانگي ٽي وي موجب حڪومت هڪ ڀيرو وري آئي ايم ايف سان ڳالهيون ڪرڻ جو فيصلو ڪيو آهي ته جيئن کين قائل ڪيو وڃي ته بل جي پارليامينٽ مان منظوري ڪجهه وقت وٺي سگھي ٿي.

وفاقي حڪومت ٽيڪس قانونن جي چوٿين ترميمي بل جي مسودي کي آخري شڪل ڏيئي ڇڏي آهي جنهن ۾ اٽڪل 100 ٽيڪسن تي ڇوٽ ختم ڪئي ويئي آهي ۽ ذريعن موجب حڪومت اڃا به 17 سيڪڙو جنرل سيلز ٽيڪس کان آجين ڪيترين ئي شين تي ڇوٽ واپس وٺڻ لاء پارليامينٽ سامهون هڪ مني بجيٽ پيش ڪرڻ لاء تيار آهي.سامهون آيل ڄاڻ مطابق اڃا تائين اهو معلوم نه ٿي سگھيو آهي ته حڪومت پيٽروليم مصنوعات تي 17 سيڪڙو معياري جي ايس ٽي شرح لاڳو ڪندي يا نه ڇوته جيڪر جي ايس ٽي جي پوري شرح ۽ پيٽروليم ليوي کي 30 روپيا لٽر تائين آندو ويو ته مهنگائيء جو طوفان سڀ ڪجهه نهوڙي ويندو.هن وقت حڪومت پيٽروليم مصنوعات جي ايس ٽي جي گھٽ ۾ گھٽ رقم وصول ڪري رهي آهي.واضح هجي ته آئي ايم ايف کي 350 ارب روپين جي جي ايس ٽي ڇوٽ ختم ڪرڻ جي پڪ ڪرائي ويئي آهي ته جي ايس ٽي نظام ۾ سڌارن جو عمل هڪجهڙي ٽيڪس جي بنياد تي ۽ آئين جي حدن ۾ اڳيان وڌايو ويندو.حڪومت برآمدي ۽ ڪيپيٽل مشينري جي سامان کان سواء ٽيڪس کان آجين سمورين شين کي معياري سيلز ٽيڪس جي شرح ۾ شامل ڪرڻ جو فيصلو ڪيو آهي.شيڊول 8 ذريعي گھٽايل قيمتن کي ختم ڪري انهن سمورين شين کي معياري سيلز ٽيڪس جي شرح تي آندو ويندو.

ذريعن موجب انهن قدمن سان سالياني بنياد تي جي ڊي پي جو اندازو ڏهائي ست سيڪڙو حاصل ٿيڻ جو آسرو آهي.هڪ ئي وقت ساڍن ٽن سو ارب جي ٽيڪسن جو خاتمو ۽ عام ضرورت جون شيون جيڪي هن وقت تائين جي ايس ٽي کان آجيون هيون،انهن تي 17 سيڪڙو ٽيڪس جو لاڳو ٿيڻ ظاهر ۾ مهنگائيء جي هڪ نئين سوناميء جو اطلاع نظر اچي ٿو پر حڪومت جي معاشي ٽيم اڃا تائين عوام کي دلاسا ڏيڻ ۾ پوري آهي ته کاڌي پيتي جون شيون مهانگيون نه ٿينديون.ناڻي واري مشير اها خوشخبري به ٻڌائي آهي ته ايندڙ هفتن ۾ پيٽرول وڌيڪ سستو ٿيندو.هڪ انٽرويو ۾ هن چيو ته حڪومت آئي ايم ايف سان ڪيل معاهدي هيٺ مني بجيٽ آڻي رهي آهي پر ان ۾ کاڌي پيتي جي شين تي مليل ڇوٽ ختم نه ڪئي ويندي ان ڪري اهي منهاگيون نه ٿينديون.شوڪت ترين مطابق مني بجيٽ ۾ درآمدي ميڪ اپ جي سامان،ڪپڙي،جوتن ۽ پرفيوم سميت ٻين درآمدي آسائشي شين تي ڪسٽم ڊيوٽي وڌائي ويندي،ان کان سواء مقامي سظح تي تيار ٿيندڙ ڪجهه شين تي به 5 سيڪڙو جي ڇوٽ ختم ڪري سيلز ٽيڪس جي شرح 12کان وڌائي 17 سيڪڙو ڪئي ويندي جنهن سان اڪثر شيون مهانگيون ٿي وينديون.مشير خزانه جو چوڻ هو ته عالمي منڊيء ۾ قيمتون گھٽجڻ بعد اڃا تائين پيٽرول جو اگھه گھٽ ناهي ٿيو پر ايندڙ هفتن ۾ ان ۾ گھٽتائي ڪئي ويندي.

مشير خزانه جون يقين دهانيون ڪيتريون ٿيون سچ ثابت ٿين اهو ته ايندڙ وقت ئي ٻڌائيندو پر هاڻوڪي حڪومت جي گذريل ساڍن ٽن سالن جي معاشي ڪارڪردگيء مان اهو اندازو لڳائڻ مشڪل ناهي ته اهي پنهن جي ڪيل ڪنهن به ڳالهه جا ڌڻي ناهن ٿيندا.جڏهن جي ايس ٽي جي ڇوٽ ختم ٿيڻ سواء ئي عام استعمال جي شين جون قيمتون آسمان کي ڇهي رهيون آهن ته پوء اها ڇوٽ ختم ڪرڻ سان اهي شيون ڪيئن مهانگيون نه ٿينديون،اها ڳالهه سمجهه کان ٻاهر آهي.بلڪل اهڙي طرح جيئن وزير اعظم عمران خان جي اها ڳالهه سمجهه کان ٻاهر آهي ته جڏهن ملڪ جي معيشت ترقي ڪري ٿي ته ڊالر جي قيمت وڌي ٿي. هن قوم کي بس اهڙا ئي عجيب نڪتا نصيب ٿيڻا آهن،هنن عظيم دانشور حڪمرانن وٽان!

(روزاني هلال پاڪستان 28 ڊسمبر 2021ع)

ماضيء جو آئينو؛ پاڪستان ۾ جاچ ڪميشنز جي تاريخ.

 

شفيق الرحمان شاڪر

پاڪستان جي تاريخ ۾ جيڪي به جوڊيشل ڪميشن بڻيون انهن جون رپورٽون ڪڏهن به منظر عام تي اچي نه سگھيون جيڪر آيون به ته ملوث ماڻهو ايترا ته طاقتور هئا جو انهن خلاف ڪڏهن به ڪا ڪاروائي ٿي نه سگھي.

سڀ کان پهرين جوڊيشل ڪميشن لياقت علي خان جي قتل بعد ان وقت جي جسٽس منير ۽ اختر حسين تي ٻڌل ججن تي بڻائي ويئي پر جيئن ته قتل ۾ ملوث ڌريون نهايت ئي طاقتور هيون ان ڪري انهن ڪميشن کي لياقت علي خان جي قاتلن جو تعين ڪرڻ بدران قتل متعلق ٿيل انتظامي غفلت جو جائزو وٺڻ تي لڳائي ڇڏيو.جنهن کان ترت پوء بيگم رعنا لياقت علي خان بيان ڏنو ته ڪميشن جي مقرري حڪومت جي دانسته يا اڻ دانسته غلطي هئي.ان جي نتيجي ۾ پنجاب ۽ ان وقت جي صوبي سرحد جا پوليس آفيسر قتل جي جاچ تي ڌيان ڏيڻ بدران غفلت جي الزامن جي صفائي پيش ڪرڻ ۾ مصروف ٿي ويا.انڪوائري ڪميشن جا نتيجا نهايت ئي شڪي سامهون آيا.

ڪميشن پنهنجي رپورٽ ۾ چيو ته “ان سلسلي ۾ ٽن سازشن جو پتو پيو آهي جن مان ٻن جو هڪ ٻئي سان تعلق آهي ۽ ٽين جي باري ۾ مرڪزي ۽ صوبائي حڪومتن جي وچ ۾ لکپڙه ٿي رهي آهي.اسان انهن سازشن ٻڌائڻ کان نٽايو آهي ڇو ته انهن کي ظاهر ڪرڻ عمومي مفاد وٽان ناهي.ٻيو ته جيڪر لياقت علي خان جو قاتل سيد اڪبر جيئرو ملي وڃي ها ته اسان کي پڪ هئي ته اسان اهڙي خوفناڪ ڏوه جي سازشين جو پتو لڳائي وڃون ها.”

ٻئي وڏي جوڊيشل ڪميشن جي اڳواڻي اوڀر پاڪستان جي سانحي جي ڪردارن جو پتو لڳائڻ لاء سٺي شهرت رکندڙ هڪ جج جسٽس حمودالرحمان جي حوالي ڪئي ويئي.جسٽس حمودالرحمان ڪميشن رپورٽ سالن تائين راز ۾ رکي ويئي. پرويز مشرف جي دور ۾ هندستان جي هڪ اخبار ان رپورٽ جا ڪجهه اقتباس شايع ڪيا جنهن تي جنرل مشرف کي نه چاهيندي به رپورٽ شايع ڪرڻي پيئي پر ڪجهه باب راز ۾ ئي رکيا ويا.ان بعد لاهور جي هڪ معروف پبلشر دارالشعور تصديق ٿيل رپورٽ جي ڪاپي حاصل ڪئي ۽ ان جو مستنند ترجمو شايع ڪيو.ڪميشن بنگال سانحي ۾ ملوث فيڪٽرزکي وائکو ڪيو ۽ ان رپورٽ مطابق سانحي جي ذميدارن ۾ حڪومتي اختيارن جو بي رحماڻو استعمال،سول معاملن ۾ فوجي مداخلت،لا محدود اقتدار جي هوس ۽ محلاتي سازشن کي قرار ڏنو ويو.ڪميشن ٻيو وڏو ڏوهاري گورنر جنرل غلام محمد کي قرار ڏنو جنهن لامحدود اختيارن جي هوس ۾ پهرين 1953ع ۾ خواجا ناظم الدين جي حڪومت کي برطرف ڪيو ۽ ٻيو دفعو 1954ع ۾ دستور جوڙيندڙ اسيمبلي ٽوڙي ڇڏي.ڪابينا ۾ سمورين پارلياماني روايتن جي ابتڙ ڪمانڊر انچيف جنرل ايوب خان ۽ ميجر جنرل سڪندر مرزا کي شامل ڪيو.انهن تباه ڪندڙ قدمن سان جمهوريت کي ازالو نه ٿيندڙ نقصان پهتو.رپورٽ ۾ فيلڊ مارشل ايوب خان کي پارلياماني جمهوريت جو قاتل ۽ جنرل يحيٰ کي ٽيڪو وٺائيندڙ ڏوهاري قرار ڏنو ويو.هن بالغ راء دهيء جي بدران بنيادي جمهوريت جو نظام نافذ ڪيو ۽ صدارتي نظام ذريعي سمورا اختيار پنهنجي ذات ۾ گڏ ڪري ورتا.اظهار راء جي آزاديء جي نڙي گھٽي ويئي جنهن سبب ماڻهن ۾ اندر ئي اندر باه دکڻ لڳي. ڪميشن جي رپورٽ ۾ ان ڳالهه جو به جائزو ورتو ويو ته مارشل لا جي نفاذ ۽ فوج جي سول معاملن ۾ دخل اندازي سان پيشاوراڻي مهارت تي ڪهڙا اثر مرتب ٿيا.فوجين کي ميرٽ سواء زمينون الاٽ ڪيون وييون ۽ غير قانوني رعايتون به فراهم ٿينديون رهيون.رپورٽ ۾ چيو ويو آهي ته جنرل يحيٰ جي وقت ۾ ايوان صدر ”بدڪارين جو مرڪز“ بڻجي ويو هو،انهن عورتن جا نالا به ڏنا ويا آهن جيڪي ان مقصد لاء ايوان صدر ۾ گھرايون وينديون هيون.

هڪ ٻيو جوڊيشل ڪميشن  جسٽس سيف جي سربراهيء ۾ جنرل ضياء الحق جي حادثي جي انڪوائريء لاء جوڙيو ويو پر ان جي رپورٽ به منظر عام تي اچي نه سگھي.

اساما بن لادن قتل جون حقيققتون ڄاڻڻ لاء هاڻوڪي نيب چيئرمين جسٽس جاويد اقبال جي سربراهيء ۾ ڪميشن جوڙيو ويو.ڪميشن حقيقتون معلوم ڪرڻ لاء هٿياربند فوج جي سربراهن کي گھرايو پر بري فوج جو سربراه نه آيو،اهڙيء طرح جسٽس جاويد اقبال جي هدايت تي معاملو رفع دفع ٿي ويو.

2018ع ۾ اي پي ايس سانحي جون حقيقتون معلوم ڪرڻ لاء جسٽس ابراهيم جي سربراهيء ۾ هڪ انڪواري ڪميشن جوڙيو ويو،ڪميشن ڪهڙيون حقيقتون معلوم ڪيون،اڄ تائين خبر نه پئجي سگھي آهي ته انهن معصوم ٻارڙن جي قتل جي ذميداري ڪنهن جي مٿان عائد ٿئي ٿي.

اسان جو الميو اهو آهي جو پهرين ته ڪميشن جي رپورٽ شايع نٿي ڪئي وڃي،ان کي اهو چئي دٻايو ويندو آهي ته ان رپورٽ کي شايع ڪيو ويو ته ملڪي سلامتي خطري ۾ پئجي ويندي.جيڪر ڪٿي شايع ٿي وڃي ۽ ڪميشن سفارش ڪري ته ان ۾ ملوث ڏوهارين خلاف ڪاروائي ڪئي وڃي ته ڪاروائيء بدران انهن کي ترقين سان گڏوگڏ اعزازن سان به نوازيو وڃي ٿو.

اسان دائرن ۾ سفر ڪري رهيا آهيون.ستر سال گذرڻ باوجود اسان ساڳيء جڳهه تي بيٺل آهيون.ايئن ٿو لڳي اسان اڄ تائين ڪنهن سانحي کي سانحو سمجھيو ئي ناهي!

(روزاني هلال پاڪستان 25 ڊسمبر 2021ع)

سر سر يمن ڪلياڻ ۾ سمايل روحاني رمزون.

 

شفيق الرحمان شاڪر

“يمن“ جي لفظي معنيٰ آهي من کي روڪڻ جڏهن ته “ڪلياڻ” هڪ قسم جي راڳڻي آهي جيڪا رات جي وقت ڳائي ويندي آهي.هن سر جي شروع ۾ شاه سائين مالڪ حقيقيء کي سمورين جسماني ۽ روحاني بيمارين جو طبيب ڪوٺيندي کيس شفا لاء سڏڙا ڪري ٿو.هو نه رڳو طبيب پر حبيب به آهي جيڪو پنهنجي مخلوق سان ڪامل درجي محبت ۽ انيڪ احسان ڪري ٿو.

تون حبيب، تون طبيب،تون درد جي دوا،

جانب منهن جي جيء ۾، آزار جا انوا،

صاحب! ڏي شفا،ميان! مريضن کي.

“ اي جانب! تون ئي پيارو،تون ئي سڄڻ ۽ تون ئي منهنجو ويڄ آهين.بلڪه تون ئي هر درد جي دوا،هر سور لاء سڪون ، هر اذيت ۾ آٿت ۽ هر مرض لئي شفا آهين.منهن جي وجود ۾ قسمين قسمين دردن، سهسين سورن ۽ انيڪ آزارن ديرو ڄمائي رکيو آهي.توکان سواء ٻيو ڪير آهي جيڪو اهڙن لاچار مريضن ۽ بي پهچ بيمارن کي صحت ڏيئي سگھي.“

هو رڳو طبيب ئي نه آهي پر پاڻ ئي درد آهي ۽ پاڻ ئي دوا،پاڻ ئي مرض آهي ۽ پاڻ ئي شفا،پاڻ ئي سور ۽ پاڻ ئي سڪون،پاڻ ئي اذيت ۽ پاڻ ئي آٿت.هو پاڻ ئي ڪنهن کي عشق جو گھاء ۽ فراق جو وڍ ڏئي ٿو وري انهيء کي ان جي عيوض انيڪ انعام به عطا ڪري ٿو.

وڍي جن وڌياس،وري ويڄ ئي سي ٿيا،

ترت ٻڌائون پٽيون،روح ڪيائون راس،

هينئڙا ! تنين پاس،گھار ته گھائل نه ٿئين.

“ جن چهڪ ڏيئي دل چاڪ ڪئي وري اهي ئي ويڄ بڻجي دل چاڪ ڪرڻ لڳا.اهڙيون ته پيار جو پٽيون ٻڌائون جو گھائل روح رچي راس ٿي پيو.اي دل! جيڪر گھرين ته توکي زماني جو ڪو ٻيو گھاء گھائل نه ڪري ته بس انهن محبوبن جي نظر ۾ ئي پنهنجو آستان ٺاهه ۽ انهن کان پاند پري هرگز نه ڪر.”

انهيء ئي سر ۾ سهڻو لطيف انهن عارف بالله بزرگن،درويشن ۽ سچن صوفين کي به طبيب ٿو ڪوٺي جيڪي محبوب حقيقيء جي عشق ۽ محبت جي سوغات مخلوق خدا ۾ مفت ورهائيندا آهن ۽ عاشقن جي الستي راهه طرف رهنمائي ڪن ٿا.

رهي اچجي راتڙي، تن واڍوڙين وٽاء،

جن کي سور سيد چئي،گھٽ منجھاران گھاء،

لڪائي لوڪاء،پاڻيهي ٻڌن پٽيون.

اهي واڍوڙيا ڪير آهن جيڪي خلق خدا جي دل ۾ الستي اکر رچائين ۽ قرب ايزديء جو وکر وهائين ٿا؟اهي ئي اهي سمجھه ۽ ساڃاه وند سريڙ رکندڙ سچا عاشق آهن جن پنهنجي سائينء کي سڃاتو.سندن سينا قرب جي ڪمان زخمي ڪيا ۽ اندر ۾ عشق الاهيء جي آتش سڀ غير ساڙي فناڪري ڇڏيو.انهن هن دوکي جي دنيا کان ڪڏهن به دوکو ناهي کاڌو.ظاهري دنيا پرست ماڻهو انهن کي ڪا اهميت نٿا ڏين ان ڪري جو انهن پنهن جي عشق کي لوڪان لڪائي رکيو آهي ۽ اهي پنهن جي درد جو تذڪرو ڪنهن سان به نٿا ڪن،اندر جو راز ڪنهن سان سلين ئي نٿا ۽ پنهن جا ڦٽ ڏيهه کي ڏيکارين ئي ڪونه! اهي دنيا جا عارضي فائدا ۽ ڪريل مفاد حاصل ڪرڻ لاء ڪا ڊڪ ڊوڙ نٿا ڪن ۽ نه ئي وري مخلوق۾ مقبوليت حاصل ڪرڻ لاء ڪي ناٽڪ رچائين ٿا.سندن زبانون اڪثر گنگ رهن ٿيون ايستائين جو پنهن جي نيڻن جا نير به ماڻهن کي نٿا ڏيکارين.

آيل! ان نه وسهان هنجون جي هارين،

آڻيو آب اکين ۾، ڏيهه کي ڏيکارين،

سڄڻ جي سارين،سي نڪي روون نڪي چون ڪي.

انهن الله وارن ابدالن جي چند ساعتن جي صحبت جيڪر نصيب ٿئي ته نصيب بدلجي وڃن ۽ انسان پتل مان سون بڻجي پوي پر جيڪي سندن صحبت ۾ رهندي به ڪري نٿا ڪن،پليديء کان پرهيز نٿا ڪن ۽ ڪنن ڪرتوتن کان ڪناره ڪشي اختيار نٿا ڪن.پنهنجي سيني کي بغض ۽.ڪيني ۽ ڪدورت جهڙي ڍونڍ کان ڌوئي صاف نٿا ڪن انهن جي هر مشقت،نشست ۽ برخواست اجائي ۽ عبث آهي.

آهي گھڻو اگھن جو،ترس طبيبن،

ڪيو وس ويڄن،تان ڪريء ريء ڪين ٿئي.

اگھن سان طبيبن جو انيڪ پيار آهي،انهن کي سندن اذيتن ۽ آزارن جو احساس آهي،کين سندن بيمارين تي گھڻي ڪهل اچي ٿي ان ڪري اهي پوري مشقت لڳائي سندن درد دور ڪرڻ جي ڪوشس ڪن ٿا پر جيئن ته اهڙن اگھن کان ڪري مور نٿي ٿئي ان ڪري اهي سگھا نٿا ٿين.

هاريا! تو هري، ڪپج ڪايا سين ڪيو،

ڪرين جي ڪري، ته ترت توانو ٿئين.

ناڪامي تنهن جو نصيب ان ڪري بڻي جو تو پنهن جون بد خصلتون ۽ بريون عادتون ترڪ نه ڪيون.ڪپج ڪاياسين ڪيو يعني تو پنهنجي جند سان نسورو ناحق پاڻ ڪيو نه ته جيڪر ڪري ڪرين ها ته سريڙ سربستو صحتمند ٿي وڃي ها.

اڳتي شاه صاحب سلوڪ جي هن سفر ۾ نڪتل مسافرن کي صلاح ٿو ڏئي ته اندر ۾ هر وقت خفي ذڪر جو خيمو کوڙي زبان کي تالو هڻ،روحاني راز سيني ۾ دفن ڪر ۽ عشق جي آگ ۾ پتنگ جيان چپ چاپ سڙي ۽پچري وڃ،ٻاهر ٻڙڪ به نه ڪڍ،جيڪر عشق جو ڀالو سيني مان آر پار به ٿي وڃي ته فرياد نه ڪر نه ڪا آه ڀر.جيرا جگر بڪيون جيڪر ان آتش عشق ۾ سڙي خاڪ ٿي وڃن تڏهن به خاموش رهه.

هيء پر اڱارن، جو ٻه ڏائين ٻرن جي،

هڪ کوري کانئيا،ٻيو ڌوڌي منجهه ڌڳن،

پاڻان لوهارن،ميڙي رکيا مچ لئي.

اڱرن ( ڪوئلن) کان سبق سک اي سلوڪ جا مسافر! جيڪي ٻه ڀيرا باه برداشت ڪن ٿا.هڪ ته کوري ۾ متل مچ اندر سڙيا مٿان وري ڌوڌيء ۾ اچي جليا.لوهارن ڏسي وائسي کين مچ مچائڻ لاء ميڙي رکيو آهي.

پر لطيف سرڪار خبردار ٿا ڪن ته ان رستي ۾ انساني نفس جيڪو حرص ۽ هوس جو پتلو آهي سو وک وک تي وڏيون رنڊڪون ٿو وجھي ۽ انسان ۾ تڪبر جو ٻج پوکي نيٺ کيس محفل محبوب مان تڙائي ٿو ڇڏي.

ڪيئن ماپيندا من ۾، خودي ۽ خدا،

ٻن تراڙن جاء، ڪانهي هڪ مياڻ ۾.

ساڳي دل ۾ خودي ۽ خدا گڏ رهي نٿا سگھن،جيستائين تون پنهن جي هئڻ جي هوڏ تان نٿو لهين توکي سائينء جي ساڃاه حاصل ٿي نٿي سگھي.زبان سان ته غيرالله جو انڪاري آهين پر پورو وقت پنهنجي پرستش ۾ پورو آهين.تنهن جو پنهن جو وجود ئي تنهن جي ۽ محبوب جي وچ ۾ حجاب بڻجي ويو آهي.

ان بعد لطيف سائين ان رستي جي پانڌيئڙن لاء هڪ انمول نڪتو ٿو نروار ڪري ته هن واٽ تي   برداشت،رواداري،وسعت قلبي،صبر ۽ سهپ سواء اڳتي سفر ڪري نٿو سگھجي،مثال ڏين ٿا وڻن جو.

وڃي پڇ وڻن کان، جڏهن ميوا ڪن،

ٺڪر،ڀتر،ڇاڙيون،سهسين ٿا سهن،

آهي سخاوت سيد چئي، دل ۾ درختن،

ڦريو ٿا ڦر ڏين،نيڪيء نيت پانهنجي.

وڻن ۾ جڏهن ميوو ڀرجي ٿو ته اهي وڌيڪ ملنسار بڻجي جھڪي پون ٿا،ماڻهو انهن کي ڀتر،پٿر ۽ لڪڻ هڻن ٿا پر جواب ۾ اهي سڀ ڪجهه صبر سان سهي ماڻهن کي ميوو ونڊين ٿا.مطلب ته

صبر گھڻو سڦرو، ٻي جڳائي ماٺ،

پيو لتاڙج لطيف چئي،چرج ۾ مٿان چانئٺ،

ته ڏنجھڻ پون ڪاٺ،سڄڻ ٿين سامهان.يمن ڪلياڻ ۾ سمايل روحاني رمزون.

شفيق الرحمان شاڪر

“يمن“ جي لفظي معنيٰ آهي من کي روڪڻ جڏهن ته “ڪلياڻ” هڪ قسم جي راڳڻي آهي جيڪا رات جي وقت ڳائي ويندي آهي.هن سر جي شروع ۾ شاه سائين مالڪ حقيقيء کي سمورين جسماني ۽ روحاني بيمارين جو طبيب ڪوٺيندي کيس شفا لاء سڏڙا ڪري ٿو.هو نه رڳو طبيب پر حبيب به آهي جيڪو پنهنجي مخلوق سان ڪامل درجي محبت ۽ انيڪ احسان ڪري ٿو.

تون حبيب، تون طبيب،تون درد جي دوا،

جانب منهن جي جيء ۾، آزار جا انوا،

صاحب! ڏي شفا،ميان! مريضن کي.

“ اي جانب! تون ئي پيارو،تون ئي سڄڻ ۽ تون ئي منهنجو ويڄ آهين.بلڪه تون ئي هر درد جي دوا،هر سور لاء سڪون ، هر اذيت ۾ آٿت ۽ هر مرض لئي شفا آهين.منهن جي وجود ۾ قسمين قسمين دردن، سهسين سورن ۽ انيڪ آزارن ديرو ڄمائي رکيو آهي.توکان سواء ٻيو ڪير آهي جيڪو اهڙن لاچار مريضن ۽ بي پهچ بيمارن کي صحت ڏيئي سگھي.“

هو رڳو طبيب ئي نه آهي پر پاڻ ئي درد آهي ۽ پاڻ ئي دوا،پاڻ ئي مرض آهي ۽ پاڻ ئي شفا،پاڻ ئي سور ۽ پاڻ ئي سڪون،پاڻ ئي اذيت ۽ پاڻ ئي آٿت.هو پاڻ ئي ڪنهن کي عشق جو گھاء ۽ فراق جو وڍ ڏئي ٿو وري انهيء کي ان جي عيوض انيڪ انعام به عطا ڪري ٿو.

وڍي جن وڌياس،وري ويڄ ئي سي ٿيا،

ترت ٻڌائون پٽيون،روح ڪيائون راس،

هينئڙا ! تنين پاس،گھار ته گھائل نه ٿئين.

“ جن چهڪ ڏيئي دل چاڪ ڪئي وري اهي ئي ويڄ بڻجي دل چاڪ ڪرڻ لڳا.اهڙيون ته پيار جو پٽيون ٻڌائون جو گھائل روح رچي راس ٿي پيو.اي دل! جيڪر گھرين ته توکي زماني جو ڪو ٻيو گھاء گھائل نه ڪري ته بس انهن محبوبن جي نظر ۾ ئي پنهنجو آستان ٺاهه ۽ انهن کان پاند پري هرگز نه ڪر.”

انهيء ئي سر ۾ سهڻو لطيف انهن عارف بالله بزرگن،درويشن ۽ سچن صوفين کي به طبيب ٿو ڪوٺي جيڪي محبوب حقيقيء جي عشق ۽ محبت جي سوغات مخلوق خدا ۾ مفت ورهائيندا آهن ۽ عاشقن جي الستي راهه طرف رهنمائي ڪن ٿا.

رهي اچجي راتڙي، تن واڍوڙين وٽاء،

جن کي سور سيد چئي،گھٽ منجھاران گھاء،

لڪائي لوڪاء،پاڻيهي ٻڌن پٽيون.

اهي واڍوڙيا ڪير آهن جيڪي خلق خدا جي دل ۾ الستي اکر رچائين ۽ قرب ايزديء جو وکر وهائين ٿا؟اهي ئي اهي سمجھه ۽ ساڃاه وند سريڙ رکندڙ سچا عاشق آهن جن پنهنجي سائينء کي سڃاتو.سندن سينا قرب جي ڪمان زخمي ڪيا ۽ اندر ۾ عشق الاهيء جي آتش سڀ غير ساڙي فناڪري ڇڏيو.انهن هن دوکي جي دنيا کان ڪڏهن به دوکو ناهي کاڌو.ظاهري دنيا پرست ماڻهو انهن کي ڪا اهميت نٿا ڏين ان ڪري جو انهن پنهن جي عشق کي لوڪان لڪائي رکيو آهي ۽ اهي پنهن جي درد جو تذڪرو ڪنهن سان به نٿا ڪن،اندر جو راز ڪنهن سان سلين ئي نٿا ۽ پنهن جا ڦٽ ڏيهه کي ڏيکارين ئي ڪونه! اهي دنيا جا عارضي فائدا ۽ ڪريل مفاد حاصل ڪرڻ لاء ڪا ڊڪ ڊوڙ نٿا ڪن ۽ نه ئي وري مخلوق۾ مقبوليت حاصل ڪرڻ لاء ڪي ناٽڪ رچائين ٿا.سندن زبانون اڪثر گنگ رهن ٿيون ايستائين جو پنهن جي نيڻن جا نير به ماڻهن کي نٿا ڏيکارين.

آيل! ان نه وسهان هنجون جي هارين،

آڻيو آب اکين ۾، ڏيهه کي ڏيکارين،

سڄڻ جي سارين،سي نڪي روون نڪي چون ڪي.

انهن الله وارن ابدالن جي چند ساعتن جي صحبت جيڪر نصيب ٿئي ته نصيب بدلجي وڃن ۽ انسان پتل مان سون بڻجي پوي پر جيڪي سندن صحبت ۾ رهندي به ڪري نٿا ڪن،پليديء کان پرهيز نٿا ڪن ۽ ڪنن ڪرتوتن کان ڪناره ڪشي اختيار نٿا ڪن.پنهنجي سيني کي بغض ۽.ڪيني ۽ ڪدورت جهڙي ڍونڍ کان ڌوئي صاف نٿا ڪن انهن جي هر مشقت،نشست ۽ برخواست اجائي ۽ عبث آهي.

آهي گھڻو اگھن جو،ترس طبيبن،

ڪيو وس ويڄن،تان ڪريء ريء ڪين ٿئي.

اگھن سان طبيبن جو انيڪ پيار آهي،انهن کي سندن اذيتن ۽ آزارن جو احساس آهي،کين سندن بيمارين تي گھڻي ڪهل اچي ٿي ان ڪري اهي پوري مشقت لڳائي سندن درد دور ڪرڻ جي ڪوشس ڪن ٿا پر جيئن ته اهڙن اگھن کان ڪري مور نٿي ٿئي ان ڪري اهي سگھا نٿا ٿين.

هاريا! تو هري، ڪپج ڪايا سين ڪيو،

ڪرين جي ڪري، ته ترت توانو ٿئين.

ناڪامي تنهن جو نصيب ان ڪري بڻي جو تو پنهن جون بد خصلتون ۽ بريون عادتون ترڪ نه ڪيون.ڪپج ڪاياسين ڪيو يعني تو پنهنجي جند سان نسورو ناحق پاڻ ڪيو نه ته جيڪر ڪري ڪرين ها ته سريڙ سربستو صحتمند ٿي وڃي ها.

اڳتي شاه صاحب سلوڪ جي هن سفر ۾ نڪتل مسافرن کي صلاح ٿو ڏئي ته اندر ۾ هر وقت خفي ذڪر جو خيمو کوڙي زبان کي تالو هڻ،روحاني راز سيني ۾ دفن ڪر ۽ عشق جي آگ ۾ پتنگ جيان چپ چاپ سڙي ۽پچري وڃ،ٻاهر ٻڙڪ به نه ڪڍ،جيڪر عشق جو ڀالو سيني مان آر پار به ٿي وڃي ته فرياد نه ڪر نه ڪا آه ڀر.جيرا جگر بڪيون جيڪر ان آتش عشق ۾ سڙي خاڪ ٿي وڃن تڏهن به خاموش رهه.

هيء پر اڱارن، جو ٻه ڏائين ٻرن جي،

هڪ کوري کانئيا،ٻيو ڌوڌي منجهه ڌڳن،

پاڻان لوهارن،ميڙي رکيا مچ لئي.

اڱرن ( ڪوئلن) کان سبق سک اي سلوڪ جا مسافر! جيڪي ٻه ڀيرا باه برداشت ڪن ٿا.هڪ ته کوري ۾ متل مچ اندر سڙيا مٿان وري ڌوڌيء ۾ اچي جليا.لوهارن ڏسي وائسي کين مچ مچائڻ لاء ميڙي رکيو آهي.

پر لطيف سرڪار خبردار ٿا ڪن ته ان رستي ۾ انساني نفس جيڪو حرص ۽ هوس جو پتلو آهي سو وک وک تي وڏيون رنڊڪون ٿو وجھي ۽ انسان ۾ تڪبر جو ٻج پوکي نيٺ کيس محفل محبوب مان تڙائي ٿو ڇڏي.

ڪيئن ماپيندا من ۾، خودي ۽ خدا،

ٻن تراڙن جاء، ڪانهي هڪ مياڻ ۾.

ساڳي دل ۾ خودي ۽ خدا گڏ رهي نٿا سگھن،جيستائين تون پنهن جي هئڻ جي هوڏ تان نٿو لهين توکي سائينء جي ساڃاه حاصل ٿي نٿي سگھي.زبان سان ته غيرالله جو انڪاري آهين پر پورو وقت پنهنجي پرستش ۾ پورو آهين.تنهن جو پنهن جو وجود ئي تنهن جي ۽ محبوب جي وچ ۾ حجاب بڻجي ويو آهي.

ان بعد لطيف سائين ان رستي جي پانڌيئڙن لاء هڪ انمول نڪتو ٿو نروار ڪري ته هن واٽ تي   برداشت،رواداري،وسعت قلبي،صبر ۽ سهپ سواء اڳتي سفر ڪري نٿو سگھجي،مثال ڏين ٿا وڻن جو.

وڃي پڇ وڻن کان، جڏهن ميوا ڪن،

ٺڪر،ڀتر،ڇاڙيون،سهسين ٿا سهن،

آهي سخاوت سيد چئي، دل ۾ درختن،

ڦريو ٿا ڦر ڏين،نيڪيء نيت پانهنجي.

وڻن ۾ جڏهن ميوو ڀرجي ٿو ته اهي وڌيڪ ملنسار بڻجي جھڪي پون ٿا،ماڻهو انهن کي ڀتر،پٿر ۽ لڪڻ هڻن ٿا پر جواب ۾ اهي سڀ ڪجهه صبر سان سهي ماڻهن کي ميوو ونڊين ٿا.مطلب ته

صبر گھڻو سڦرو، ٻي جڳائي ماٺ،

پيو لتاڙج لطيف چئي،چرج ۾ مٿان چانئٺ،

ته ڏنجھڻ پون ڪاٺ،سڄڻ ٿين سامهان.

(روزاني هلال پاڪستان 23 ڊسمبر 2021ع)

ليڪچر،خاموشي ۽ طوفان!!!

 

شفيق الرحمان شاڪر

اسان جي هاڻوڪي وزير اعظم جناب عمران خان کي اهو گمان آهي ته هو جڏهن به ڳالهائي ٿو ته ڪروڙين ماڻهو سندس لفظن مان فيضياب ٿيڻ لاء اوسيئڙي ۾ هوندا آهن ۽ هن جي هڪ هڪ حرف کي هيئين سان هنڊائي پنهن جي سونهري مستقبل طرف گامزن ٿي ويندا آهن.ان ڪري خان صاحب ٻيا سمورا حڪومتي ۽ رياستي ڪم ڪار ڇڏي هر وقت ڪڏهن اخلاقيات ته ڪڏهن سچائي جي باري ۾ پنهنجا قيمتي ليڪچر قوم کي ڏيندو رهي ٿو.ڪڏهن ڪرپشن ۽ بدديانتي جي لعنت خلاف ته ڪڏهن دنيا جي ٻين سڌريل ملڪن جي ترقيء جا مثال ته ڪڏهن تاريخ،ماحول،جاگرافي جي باري ۾ قوم کي واقف ڪرڻ ته ڪڏهن ورلڊ ڪپ کٽڻ ۽ ڪينسر اسپتال قائم ڪرڻ وارن ڪارنامن جو وري وري ذڪر ڪرڻ ته ڪڏهن پاڪستان جي سمورن مسئلن،مونجھارن،خرابين ۽ سندس سمورين حڪومتي ناڪامين جو ذميدار اڳوڻن حڪمرانن کي قرار ڏيڻ وغيره وغيره انهيء ڪم کان سواء خانصاحب گذريل ساڍن ٽن سالن ۾ جيڪر ٻيو ڪو به ڪم ڪيو آهي ته ضرور ٻڌايو. ڀاشڻ،نصيحتون،صلاحون،وعظ،تقريرون،خطبا،اعلان،نوٽيس وٺڻ،بس سندس نام نهاد عظيم حڪومتي ڪارڪردگين ۾ رڳو اهو سامان ئي پسي سگھجي ٿو.ملڪ جو ڏيوالو نڪري چڪو آهي، معيشت ويهي رهي آهي،هڪڙي ڏينهن ۾ اسٽاڪ ايڪسچينج جو حشر نشر ٿي ويو، مهانگائيء غريبن جي چيلهه چٻي ڪري ڇڏي آهي،خارجي محاذ تي ملڪ اڪيلو ٿي ويو آهي، سفارتي طور تي ڪو به ملڪ اسان سان گڏ بيهڻ لاء تيار ناهي.هندستان پورو ڪشمير ڳڙڪائي ويو،ماڻهو بيروزگاري ۽ مهانگائيء سبب روزانو خودڪشيون ڪري رهيا آهن پر خان صاحب جون تقريرون آهن جيڪي کٽڻ جو نالوئي نٿيون وٺن،ڀاشڻ آهن جن جو ڪو دنگ ئي نٿو ٿئي،نصيحتون آهن جيڪي ٻڌي ٻڌي ماڻهن جي دل ڪچي پيئي ٿئي.وزير ۽ مشير آهن جيڪي ماڻهن جي ڦٽن تي مرهم رکڻ بدران لوڻ ٻرڪي رهيا آهن.انهيء سڄي نااهل لڏي کي جيڪر فڪر آهي ته رڳو اهو ته 2023 جون چونڊون ڪهڙي ڪرتب سان کٽجن،نيب کي هاڻوڪي حڪومت جي ڪيل ڪرپشن کان ڪيئن باز رکيو وڃي،سمنڊ پار پاڪستانين جا ووٽ ڪيئن پنهنجي حق ۾ ڪيش ڪرائجن. حڪومتون ايئن هلنديون آهن؟ خان صاحب کي جيڪر ڀاشڻن ۽ ليڪچرن جو ايترو ئي شوق آهي ته هو وزارت عظميٰ جي ڪرسي ڇڏي وڃي ڪنهن يونيورسٽيء ۾ پڙهائي يا ڪنهن اصلاحي يا تبليغي فورم جو اڳواڻ بڻجي ماڻهن کي سڌاري.عوام اندر هاڻي سندس وڌيڪ ليڪچر ٻڌڻ ۽ تقريرون سهڻ جي سهپ نه رهي آهي.آئي ايم ايف کان فقط ڇهه ارب ڊالرن جو قرض حاصل ڪرڻ لاء پوري ملڪ ۽ قوم کي مالياتي ادارن وٽ گروي رکيو ويو آهي.اهي لفظ ڪو ٻيو نه سندس ئي پارٽيء جو هڪ گورنر چئي رهيو آهي.سعودي عرب هاڻي پاڪستان کي وڌيڪ قرض نه ڏيندو،جنهن قرض ڏيڻ جو هن وعدو ڪيو آهي ان سان به نهايت ئي سخت شرط لاڳو ڪيا ويا آهن. چين سان هنن اهڙو حشر ڪيو آهي جو هن پاڪستان جي وڌيڪ مالي سهائتا کان مورڳوئي توبهه ڪري ڇڏي آهي.ملڪ ۾ بدامني ۽ انتشار پنهنجي انتها تي پهچي چڪو آهي.حالت اها آهي جو پارليامينٽ جي قومي سلامتي ڪميٽيء ۾ حڪومت جي سڏ تي مخالف ڌر مان ڪووڃڻ لاء به تيار ناهي.حڪومت آهي يا ڪا مسخري،صبح جو هڪڙي ڳالهه ته شام جو بلڪل ان جي ابتڙ يوٽرن. اليڪشن ڪميشن سان مقابلو ٿي رهيو آهي،پئسا بند ڪرڻ جون ڌمڪيون ڏنيون پييون وڃن.هيء جمهوريت آهي يا فسطائيت؟ يعني جيڪر اسان جي ڳالهه نه مڃيندا ته اوهان کي نيست ۽ نابود ڪري ڇڏينداسين،ايئن هلنديون آهن حڪومتون؟ ايئن ڪڍبو آهي ملڪ کي بحرانن مان؟ توهان ساڍن ٽن سالن ۾ ڪجهه نه ڪري سگھيا بلڪه ملڪ کي ريورس جو گيئر لڳائي چڪا آهيو سو ايندڙ ڏيڍ سال ۾ ڪهڙا ڦاڙها ماريندا؟ اهو سوال هن حڪومت جي “سهولتڪارن ” کان به پڇڻ گھرجي ته آخر اهي هن عوام کي ڪهڙي ڏوهه جي سزا ڏيئي رهيا آهن؟ ڇا انهن کي ملڪ ۾ ٿيندڙ تماشو نظر نٿو اچي؟يا وري اهو تماشو ان ڪري جاري رکيو پيو وڃي ته جيئن ماڻهن کي جمهوري پارلياماني نظام کان بددل ۽ متنفر ڪري ملڪ ۾ وري ڪنهن صدارتي نظام جو تماشو کڙو ڪيو وڃي.ڇا هن ملڪ ۾ رڳو نت نوان تجربا ئي ٿيندا يا گذريل ناڪام ٿيل تجربن مان سبق حاصل ڪري مستقبل ۾ ڪنهن درست سمت جو فيصلو ڪيو ويندو؟هن ملڪ ۾عوام کي حقيقي نمائندگيء جو حق ڏيڻو آهي يا انهن کي آقا ۽ غلام واري هلت سان ئي هلائڻو آهي؟ اهو فيصلو انهن کي ڪرڻو آهي جيڪي هن ملڪ جا اصل مالڪ آهن ۽ عوام جي پهتل هن ڪسمپرسي واري حالت جي ذميداري مان انهن کي تاريخ ڪڏهن به آجو نه ڪندي.حالتون تمام خراب ۽ ڳنڀير آهن،ماڻهو نهايت ئي تنگ ٿي چڪا آهن،اهي جيڪر خاموش آهن ته ان جو سبب هن حڪومت ۽ اوهان جي غلط پاليسين سان محبت نه پر گذريل حڪمرانن جي مايوس ڪندڙ ڪارڪردگي آهي.عوام هاڻي مايوسيء جي اونهي ڪن ۾ ڪري پيو آهي ۽ جڏهن مايوسيون پنهنجي آخري حدن کي ڇهڻ لڳن ته ڪجهه وقت لاء خاموشي ضرور ڇانئيل ٿئي ٿي پر ياد رکڻ گھرجي ته ڪڏهن ڪڏهن خاموشيء پويان ڪيئي طوفان لڪيل هوندا آهن.جن مان ڪو طوفان سڀ ڪجهه تباهه ۽ برباد به ڪري سگھي ٿو،تاريخ ته اهو ئي ٿي ٻڌائي!

(روزاني عوامي آواز 5 ڊسمبر 2021ع)