انــڌا اونــڌا ويڄ ؛ “اڻ حل ٿيل”

اسان مان گھڻا هروقت ٻين جي کٽڻ ۽ هارائڻ جافيصلا ڏيندا رهندا آهن جڏهن ته اسان جي پنهن جي زندگي جي باري ۾ اهڙو سوال شروع کان اڃا تائين اتي ئي اڻ حل ٿيل رهيو پيو آهي!

چهنڊڙيون ؛ ويو شاه هڪڙو، ۽ ٻيو شاه آيو.

دبئيء  مان  سنڌ  لئي  نئون   ٺاه آيو،

ڪنهن جو  اوج تي ڀاڳ واه واه آيو،

سنڌين لئي اهائي ساڳي ڌوڙ ڇائي،

ويو  شاه  هڪڙو، ۽   ٻيو     شاه آيو.

ٻارڙن جي محفل ؛ ٻين جي مدد ڪرڻ سان ڪاميابي ملندي

گاما اسٽيڊيم تباه، ساڍا ست ڪروڙ ڪرپشن جي ور چڙهي ويا!

(روزاني سنڌ ايڪسپريس)

شاعريء جي زبان ؛ هي ديوانن جي فطرت آ، ڪو ڏوهه نه ڌربو مقتل تي (حليم باغي)

هي   ديوانن جي   فطرت آ،    ڪو ڏوهه نه ڌربو مقتل تي،

جي سر تان گذري ڄاڻن ٿا تن   مور    نه   ڀاڙيو اٽڪل تي.

جو رات رَتي نيلام ڪري ۽ گھور گھڙيون قتلام ڪري

جو ويٺو   ٿو وسرام    ڪري   مون ٽهڪ ڏنا هن توڪل تي.

ٿو دونهون دونهون وگھري آ ۽ ڪرڻو ڪرڻو وکري آ

جو  ٽم ٽم  ٽم ٽم   پڄري آ،   پر    مير     نه آيو مشعل تي.

تو  پور بندر  سين  پانارو،  جت   لهرون    لهرون اجيارو

هت  نگر نگر جو  وڻجارو  اڻ  ڪوٺيو  ايندو  ڦرڦل   تي.

ڪجھ تارن جي اوجارن مان، ڪجھه ڪونجن جي اوڏارن تان

ڪجھه  گلڙن جي  هو ٻارن سان هي منڊ منڊيو ٿئون محفل تي.

جت  ڏونگر ۾  ٿو  ڏينهن ٻڏي  ۽ دور   دڳن   ۾  ڌوڙ     اڏي

جت هٿ هٿ ۾ ٿو جام لڏي ڪو جھلجي پو ڪيئن جهلپل تي.

جي سپنا آئي رات  کڻي  ڏسجان  نه وڃن ڇپرن مان ڇڻي

ڪا گھات ملي، ڄڻ  بات بڻي، ڪو موڙ نه آڏو منزل تي.

***

حليم باغي

تبديليءَ جي موسم ۽ عوامي اميدون!

سنڌ اسيمبليءَ ۾ 88 ووٽ کڻي سيد مراد علي شاهه سنڌ جو وڏو وزير چونڊجي ويو آهي، سندس مخالفت ۾ بيٺل پي ٽي آءِ اميدوار خرم شير زمان کي صرف 3 ووٽ مليا آهن. گورنر هائوس ۾ نئين وڏي وزير جي حلف برداري تقريب ۾ اهم سياسي شخصيتن شرڪت ڪئي. هن معاملي جو دلچسپ پاسو اِهو آهي ته موجوده گورنر ڊاڪٽر عشرت العباد هينئر تائين 6 وڏن وزيرن کي قسم کڻائي چڪو آهي ۽ سڀني کان گهڻو عرصو گورنر رهڻ جو رڪارڊ قائم ڪري چڪو آهي.

سيد قائم علي شاهه کي اوچتو ئي اوچتو ڇو هٽايو ويو، ان جي پٺيان سياسي مارڪيٽ ۾ جيتوڻيڪ خبرون ڪيتريون ئي هلندڙ آهن، جيترا وات اوتريون ڳالهيون آهن، پر اِن فيصلي تي جڏهن ڌڻي کي پاڻ کي اعتراض ناهي ته پاڻ اِن تي پنا ڪارا ڪرڻ وارا ڪير ٿيندا آهيون؟! بهرحال سيد قائم علي شاهه جو پهريون سال ڏيڍ وارو دور ۽ هاڻوڪو 8 سالن وارو اقتداري دور هميشه ياد رکيو ويندو. سيد قائم علي شاهه جي حڪمراني جي طرزِ انداز تي سؤ تنقيدون ۽ سؤ اختلاف ٿي سگهن ٿا، پر سندس پارٽيءَ سان ڪمٽمينٽ تي ڪنهن به اختلاف جي گنجائش بچيل ناهي. اها ڳالهه پارٽي قيادت به مڃي ٿي. تاريخ جا ورق ورائبا ته هي انهن سياستدانن مان هرگز به نظر نه ايندو، جيڪي ڏکڻ جي ٿڌڙي هير گهلڻ تي ميدان تي لهي ايندا آهن. هِي انهن سياستدانن مان آهي، جيڪي گرم لُڪ ۾ به ميدان تي مستقل مزاجيءَ سان بيٺل نظر آيا آهن، اُهو ضياءَ جي آمريت وارو دور هجي يا ڄام صادق جو سياسي انتقام جي انتها وارو دور هجي يا وري مشرف جو ڊڪٽيٽر شپ وارو دور هجي. ايم آر ڊي تحريڪ هجي يا اي آر ڊي تحريڪ هجي، اينٽي ٿل ڪئنال ايڪشن ڪميٽي هجي يا ڪي ٻيون تحريڪون ۽ ڪميٽيون پاڻ سڀني مزاحمت جي ميدان تي سيد قائم علي شاهه کي اڳيان اڳيان بيٺل ڏٺوسين. آمريت جي قهري دورن ۾ جڏهن چڱن ڀلن ليڊرن جي طبيعت ”ناساز“ ٿي ويندي هئي ۽ اُهي علاج ڪرائڻ ٻاهر هليا ويندا هئا ۽ سڻائو واءُ ورڻ تائين انهن جي صحت صحيح نه ٿي سگهندي هئي، انهن سڀني جي قطار ۾ سيد قائم علي شاهه اسان کي بلڪل ئي الڳ نظر آيو. ڏکئي دور ۾ هِن کي ڪڏهن به طبيعت جي ”اوچتي ناسازي“ سبب جتي پائي جهاز تي چڙهندي نه ڏٺو ويو، سردي هُجي يا گرمي، هِن کي سدائين پنهنجي ماڻهن سان گڏ بيٺل ڏٺو ويو. بهرحال سيد قائم علي شاهه جي ڪميٽمينٽ جي اُهي ماڻهو به گواهي ڏيندا، جيڪي سياسي حوالي سان هِن سان اختلاف رکن ٿا.

سيد مراد علي شاهه جيڪو سنڌ جو نئون وڏو وزير بڻجي چڪو آهي ۽ هُن پنهنجي پهرئين خطاب ۾ انتظامي قدمن جي حوالي سان ڏاڍيون ڪارائتيون ڳالهيون ڪيون آهن، انهن ڳالهين تي ڪيتري قدر عمل ٿئي ٿو ۽ عوام کي ڪيترو رليف ملي ٿو، اِهو ته ايندڙ وقت ثابت ڪندو. بهرحال اِها پنهنجي جڳهه تي حقيقت آهي ته سندس والد اِن ساڳي ڪرسيءَ سان مڙسيءَ سان نڀائي ڏيکاريو. سيد عبدالله شاهه جي وڏ وزارت وارو دور پيپلز پارٽيءَ جي اقتداري دورن جي تاريخ جو چڱو دور سمجهيو وڃي ٿو، جنهن ۾ عوامي ڀلائي جا ڪيترائي ڪم ٿيا ۽ عوام جي سهولت لاءِ ڪيترائي اپاءَ ورتا ويا. سيد مراد علي شاهه جيڪو پڙهيو لکيو سياستدان آهي ۽ پارٽيءَ اندر توڙي پارٽيءَ کان ٻاهر سندس ورتاءُ هڪ پڙهئي لکئي ماڻهوءَ جهڙو ئي آهي، اُن وٽ بهترين حڪومت هلائڻ لاءِ هونئن ته ماضيءَ جا ڪافي مثال موجود آهن، پر جيڪڏهن هِي پنهنجي والد جي حڪومتي دور کي ئي پنهنجو سونهون بڻائي تڏهن به ڪيترن ئي معاملن ۾ کيس سولائي ٿي سگهي ٿي.

سيد مراد علي شاهه کي اهڙي وقت ۾ سنڌ جي حڪمراني وارو تاج مليو آهي، جڏهن چئني پاسي ڪيترائي مسئلا ۽ مونجهارا موجود آهن. امن امان وارو مسئلو هڪڙي پاسي آهي، تعليم جي تباهيءَ وارو مسئلو ٻئي پاسي آهي، صحت کاتي جي لاپرواهي ۽ هيڻائي جو مسئلو ٽئين پاسي آهي، ڪرپشن ۽ بي ڌياني وارو مسئلو چوٿين پاسي آهي، غربت، بک ۽ بيروزگاري وارا معاملا ته هڪ منجهيل ۽ بلڪل ئي الڳ تاريخ رکن ٿا، انهن سڀني معاملن کي هِي ڪهڙي انداز ۾ منهن ڏئي ٿو ۽ انهن جي حل لاءِ ڪهڙا ايمرجنسي بنيادن تي قدم کڻي ٿو، اِهو سڀ ڪجهه هِن لاءِ وڏي چئلينج کان گهٽ ناهي. اصل ۾ وقت گهٽ ۽ مقابلو سخت آهي.هاڻوڪي سيٽ اپ ۾ کيس ڪم ڪرڻ لاءِ ٻن سالن کان به گهٽ جو عرصو آهي. هلندڙ سال 2016ع جي باقي بچيل پنجن مهينن سميت ايندڙ سال جي 12 مهينن کي جوڙ ڪبو ته اِهي 17 مهينا مس ٿيندا. 2018ع اليڪشن جو سال آهي، ان سال جا جيڪي ٻه ٽي مهينا هوندا، اُهي گهڻو ڪري اليڪشن جي منصوبابندي ۽ تيارين جي نظر ئي ٿي ويندا، ۽ ٻئي پاسي سوچڻ جو بلڪل ئي گهٽ موقعو ملندو. جيڪو ڪجهه ڪرڻو آهي، انهن 17 مهينن اندر ئي ڪرڻو آهي، اِن ڪري جيڪي به قدم کڻڻا پوندا، اُهي ايمرجنسي بنيادن تي کڻڻا پوندا، تڏهن ئي تڪڙا نتيجا سامهون ايندا. هِن وقت سنڌ جن حالتن مان گذري رهي آهي، اُن ۾ عوام کي تڪڙي رليف جي ضرورت آهي. سيد مراد علي شاهه قسم کڻڻ کان وٺي هينئر تائين ميڊيا سان جيڪي به ڳالهيون ڪيون آهن، اُنهن ۾ هُو پُر اميد ته نظر اچي رهيو آهي، پر اِها به پنهنجي جڳهه تي حقيقت آهي ته صرف ڳالهين ذريعي تبديلي نٿي آڻي سگهجي، ان لاءِ عملي طور تي پڻ قدم کڻڻا پوندا. هِن جيڪا پرامن سنڌ واري ڳالهه ڪئي آهي، اها اُميد افزا آهي ۽ سڄي سنڌ جي عوام جو خواب آهي. خاص ڪري ڪراچي جو امن هڪ وڏي آزمائش بڻيل آهي. گذريل ڪجهه عرصي کان ڪراچيءَ ۾ هلندڙ آپريشن سبب ڪافي حد تائين امن ته ٿي ويو آهي، پر اڃا تائين صورتحال مڪمل طور تي اطمينان جوڳي ناهي. دهشتگرد عنصر موقعي جو فائدو وٺي پنهنجي وحشياڻي واردات ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿين ٿا. امجد صابري جو قتل، فورسز جي گاڏين تي حملا ۽ ڏينهن ڏٺي جو وچ شهر مان سنڌ هاءِ ڪورٽ جي چيف جسٽس جي پٽ جو اغوا ٿيڻ ويجهڙ جي تاريخ جا وڏا واقعا آهن، اهڙن واقعن تي ڪنٽرول ڪرڻ جي ضرورت آهي. نئين وڏي وزير جي چونڊ کانپوءِ ڪابينا جي به نئين سِر چونڊ ٿيڻي هوندي آهي. ان سلسلي ۾ پهريون مرحلو ته مڪمل ٿي ويو آهي ۽ 9 وزير ۽ ڪجهه صلاحڪار کنيا ويا آهن، وڌيڪ وزيرن جي مقرريءَ وارا مرحلا اڳتي سامهون اچڻا آهن. ان سلسلي ۾ ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته وزيرن جي چونڊ وقت انهن جي ماضيءَ جي ڪارڪردگيءَ کي ضرور نظر ۾ رکڻ گهرجي ۽ اڳتي انهن جي ڪارڪردگيءَ جي باقاعدي مانيٽرنگ ٿيڻ گهرجي ته جيئن اُهي پنهنجي پنهنجي شعبن ۾ بهتري آڻڻ ۽ عوام جي خدمت کي يقيني بڻائڻ جا پابند بڻجي سگهن. جيڪڏهن اسان وٽ اڄ به سٺي حڪمراني وارو ماحول قائم ٿي وڃي ته اڄ به بهتري اچي سگهي ٿي ۽ عوام جون سالن کان هلندڙ شڪايتون پنهنجي پڄاڻيءَ تي پهچي سگهن ٿيون. اسين سنڌ جي نئين وڏي وزير سيد مراد علي شاهه کي اِن اميد سان مبارڪون ڏيون ٿا ته هُو پنهنجي ديس واسين لاءِ مثالي حڪمران ثابت ٿيندو.

(روزاني عبرت)

مون منجهيئي مينهن“ ’اسين اهڙي جا اهڙا !‘

سو بهرحال سڳورو قائم علي شاهه (جيالن جي وڏڙن جي نشاني) پنهنجا وارا وڄائي نه پر وٺي هليو ويو، سندس جاءِ وري ٻئي سيد سڳوري اچي والاري آهي!

سائين قائم علي شاهه سنڌ تي حڪمران رهڻ وارو رڪارڊ به عرصي جي حوالي کان ٽوڙيو، پوءِ کيس سندس پدَ تان لاٿو/ هٽايو ويو.

پنهنجي عهدي کان ڌار ٿيڻ کان وزيراعظم/ وزيراعليٰ رهڻ جو وارن/ڀيرن جو رڪارڊ هو ايوب کهڙي جو (ٽي دفعا)، سو سائينءَ برابر ڪيو ۽ عرصي جي حوالي کان رڪارڊ هو سر غلام حسين هدايت الله جو (لڳ ڀڳ ڇهه سال) سو به بهرحال سڳوري ٽوڙيو، موصوف ٽن ڀيرن ۾ اٽڪل ساڍن نون سالن کان به وڌيڪ عرصو پنهنجي عهدي تي رهيو.

سو ڳوڙهائيءَ سان سائينءَ جي حاڪميت جي ڏينهن جو اڀياس ڪري ڏسبو ته پاڻ مٿي ڄاڻايل رڪارڊ کانسواءِ ٻيا به کوڙ سارا رڪارڊ قائم ڪيا اٿس، جيڪي سڀ جا سڀ ناڪاري (Negative) آهن. انهن سمورن جو ارٿ اهو ٿو ٿئي ته سنڌ کي ايڪيهين صديءَ ۾، بدانتظامي، رشوت خوري، پنهنجا نوازي، تعليم، صحت، سماجيات، ڏوهه، پوليس گردي، نظم و ضبط، امن امان ۽ اقتصاديات، مطلب ته هر حوالي کان گوڏن ڀر ڪرائي پوءِ روانو ٿيو.

سندس ڏينهن ۾ رشوت خوري کي منظم صورت ڏني وئي، سرڪاري نوڪري جي ڳالهه ڪبي ته هر نوڪريءَ لاءِ گريڊن جي حوالي کان اگهه مقرر ٿيو (جيترو گريڊ، اوترا لک) ان وچ ۾ ”سڻڀن کاتن“ لاءِ اگهه ۾ واڌ ايندي رهندي هئي/ آهي.

نوڪرين جي معاملي ۾ سنڌ سان اڳين اٺن سالن ۾ جيڪو خاص الخاص هاڃو ٿيو آهي سو اهو ته ٻين صوبن ۾ اتي جي صوبائي پبلڪ سروس ڪميشنز مٿين درجن جي سرڪاري نوڪرين لاءِ هر سال مقابلي جو امتحان پئي ڪرايو آهي ۽ هتي سنڌ ۾ اٺن سالن ۾ فقط هڪڙو ڀيرو ئي (مختلف کاتن جي ”ڪم وارين“ نوڪرين لاءِ) گڏي امتحان ڪرايو ويو، جيڪو اعلان جي اڍائي سالن کانپوءِ ڪرايو ويو، جن جا اگهه ڪميشن جي اعلان سان گڏ اُميدوارن کي ٻڌايا پئي ويا. ٿيو وري ائين جو امتحان ۾ ڪامياب ٿيل اُميدوارن جي فهرست ڪنهن ٻئي هنڌ ٺاهي ڪميشن جي حوالي ڪئي وئي. ائين ڪرڻ سان اهو ٿيو جو سنڌ جو هيٺيون وچولو طبقو سخت متاثر ٿيو، جن جا نهايت باصلاحيت ٻار ۽ جن وٽ نه سفارش هوندي آهي نه ئي رشوت ڏيڻ/ نوڪري خريد ڪرڻ لاءِ پئسو هوندو آهي سي پوئتي رهجي ويا ۽ ائين اڳ ڪڏهن به ڪونهي ٿيو. اهو شرف به پيپلزپارٽي کي حاصل ٿيو. پبلڪ سروس ڪميشن کي مليل فهرست ۾ ڪميشن جي ميمبرن ۽ ڪامورن لاءِ به حصو پتي آهي. اهو ڦڪڙ سنڌ پبلڪ سروس ڪميشن جي مستعفي چيئرمين جسٽس آغا رفيق ڦاڙيو.

ڪميشن کانسواءِ ٻين کاتن ۾ اعليٰ عهدن تي پئسن سان نوڪري ملڻ هاڻي سنڌ ۾ رواجي (Normal) ڳالهه آهي. اڪثر عهدن تي اهڙا ماڻهو ويهاريا ويا آهن جن جي صلاحيت فقط اها آهي ته اهي پيپلزپارٽي جي ڪنهن MNA, MPA، سينيٽر يا ڪنهن وڏي جيالي جي ڪٽنب مان هوندا آهن يا انهن جا ماڻهو. ان عمل سان سرڪاري ڪاروهنوار ۾ جيڪا ”صلاحيت“ نظر ايندي سا ڳالهه جدا آهي ۽ اڳتي هلي ان سان بدانتظامي Bad Governance ويتر وڌندي. ان کانسواءِ اڳ قائم کاتن ۾ نوان عهدا ۽ نوان ادارا به قائم ڪيا ويا ته جيئن گهڻي ۾ گهڻو ڪمائي سگهجي!

مقامي ادارن (Local Bodies) جي چونڊ کان لنوائڻ ۽ پوءِ ڪورٽ جي حڪم تي به گسائي گسائي چونڊ ڪرائڻ (اهو عمل اڃان مڪمل ڪونهي ٿيو) جو هڪڙو سبب اهو به آهي ته انهن ادارن مان پنهنجن جو ڀڀ ڀريو ٿو وڃي (ايستائين جو ڪنهن جيالي جي زمين جي خرچ جو پوراؤ ڀر واري مقامي اداري جي فنڊن مان ڪيو ٿو وڃي) ان کانسواءِ ڪنهن به چونڊيل عيوضي توڙي انهن جي حالي حوالي ۽ درٻارين جي خرچ جو پوراؤ پڻ انهن فنڊن ۽ سرڪاري کاتن ذريعي ڪيو ٿو وڃي. تعليم کاتي ۾ ته NTS واري هڪ ٻه ڀيرو ڪيل ٽيسٽ کانسواءِ باقي ڀرتيون ڪيئن ٿيون، ان جو اندازو ان مان لڳي ٿو ته تعليم کاتي ۾ اڳئين دؤر دوران يارنهن هزار جعلي ڀرتيون ٿيون. ان کانسواءِ يونيورسٽين جا فنڊز، يونيورسٽين جون ٻين شهرن ۾ ڪئمپس، انهن جي تعمير ۽ ان جي نوڪرين ۾ ڀرتي مان هڙ حاصل ٿيڻ ته ڄڻ جيالن لاءِ بونس ٿيو.

امن امان ۽ ڏوهه گناهه واري ڏس ۾ سنڌ جو اهو حال ٿيو آهي جو اڪثر ڏوهاري ماڻهن کي نه آهي ڏوهه تي پڇتاءُ نه شرمندگي نه ئي سزا جو خوف! انهن جي بجاءِ هاڻي ته قانون جي پابندي ڪرڻ وارن (Law abiding) ۽ اشراف ماڻهو هر پل خوف ۾ مبتلا آهي. پوليس جي گرفتار ماڻهن کي مارڪٽ ۽ انهن جي بي عزتي (torture and insult) ڪرڻ واري ڳالهه ته پراڻي آهي پر سائينءَ جي ڏينهن ۾ فل فراءِ ۽ هاف فراءِ وارا اصطلاح رائج ٿيا. ڪوڙن مقابلن (Fake Encounters) جي انگ وڃي چوٽ ورتو. حالت اها اچي ٿي آهي جو ڪي اهڙا به مثال ملن ٿا جو پوليس جي خلاف عدالت ۾ ڪو ڪيس هلي ٿو ته پوليس سندن خلاف پيروي ڪندڙ وڪيل ۽ ڪن حالتن ۾ ته ويندي اهو ڪيس هلائڻ واري جج جي خلاف به ڪيس داخل ڪرڻ ۾ ويرم ئي ڪا نه ٿي ڪري!

هاڻي پاڻ ڳالهه ڪنداسون سنڌ جي اقتصاديات جي. سنڌ اڄ به صديون اڳ وارو زرعي سماج آهي. گذريل  اٺن سالن ۾ فصلن تي خرچ (ائگرو ڪيميڪل، ڀاڻ، ٻج ۽ تيل ۽ بجلي جي اگهن ۾ واڌ ۽ ڪيترن ئي شين تان سبسڊي ختم ڪرڻ ڪري) تمام گهڻو واڌارو ٿيو آهي ۽ ان جي مقابلي ۾ فصلن جو اگهه ماريو ويو آهي. ڇا ڪڻڪ، ڇا ساريون ڇا ڀاڄيون ڇا ڪمند، هر فصل جي آبادگارن جي دانهن پئي پوي. حيرت اها آهي ته ڪمند جو اگهه جيڪو سڄي ملڪ لاءِ مقرر هوندو آهي، سنڌ ۾ اهو به 20 کان 25 روپيا في مڻ جي حساب سان ماري ڏنو ٿو وڃي. ملنِ تي هر ڪجهه مڻن جي حساب سان رسد ۾ ڪنتو يا ڪٽوتي ان کان جدا (رستن تي پوليس بيهاري ڪمند ڍوئيندڙ گاڏين جو رخ ڦيرائي، ڪنهن ”خاص مل“ ڏانهن وڃڻ واري ڳالهه اڃان جدا!) ڪارڻ؟ فقط اهو آهي جو ٻڌايو پيو وڃي ته سنڌ اندر قائم ڪيل شگر ملز مان 50 کان 55 سيڪڙو ملن جو ڌڻي سنڌ جي سڀ کان زور آور هستي آهي، والله اعلم!؟

انهيءَ سڄي صورتحال ۾ فقط (Middle man) جو وارو آهي، جنهن کي ڍؤ ئي ڍؤ آهي. مُٺو هاري، جنهن کي ٻئي هٿ آهن مٿي تي!

اها ڳالهه ته هاڻي کليل راز آهي ته وڏن ٿاڻن کي نيلام ڪيو ٿو وڃي. ائين ئي هر جاءِ (Position) جو مقرر ڪيل حساب ڪتاب آهي، جنهن صورتحال کان ڪابينا به آجي ڪانهي! ”ڇا ٿيڻو اٿئي؟ ڪيترو ڏيندين؟“ پوءِ جي ترقياتي فنڊز کاڄي وڃن، خرچ نه ٿين، ملازمن جا پگهار هڙپ ٿي وڃن، مڙئي خير آهي. ڳڻتي جي ڳالهه فقط اها آهي ته ”مٿي ڪيترو ڏيندين؟“

سڳوري قائم علي شاهه جا جيڪي ٻيا سنڌ سان ڀال ڀلايل آهن، انهن مان پاڻ ڪن جو مختصر ذڪر ٿا ڪريون.

سائين ICC جي گڏجاڻي آئين پٽاندر وقت سر ڪوٺائڻ لاءِ فيڊرل سرڪار کي آماده ڪري ڪونه سگهيو، سائين NFC ايوارڊ مان به سنڌ جو جائز/ قانوني ۽ آئيني حق وٺي ڪونه سگهيو. پاڻ ۽ سندس خزاني وارو وزير (نئون وڏو وزير) مراد علي شاهه ته رڳو اسان جي اڳيان اچي سکڻيون دانهون ڪندا رهندا هئا. قائم علي شاهه به وفاق کان آدمشماري ڪرائڻ تي مجبور ڪري ڪونه سگهيو، جنهن جو نقصان به گهڻي ۾ گهڻو سنڌ کي ئي ڀوڳڻو ٿو پوي ۽ ان مان سنڌ لاءِ مرڻ جيئڻ واري صورتحال جنم وٺي سگهي ٿي! سو اهي ڳالهيون ته تاريخي ڏوهن ۾ ڳڻيون وينديون!

سائينءَ جي ڪيل سنڌ سان ڀالن توڙي نئين حاڪم مان اُميدن جي خيال کان صورتحال جو ڳوڙهائيءَ سان اڀياس ڪبو ته (اها ڳالهه سڄي سنڌ جي اڳيان اڳ ئي چٽي ٿيل آهي) خبر پوندي ته طاقت يا اختيار ڪنهن وٽ آهي؟ حڪم ڪنهن جو پيو هلي؟ ڪنهن کي خبر ڪانهي ته سنڌ ۾ ڪهڙي هستي آهي جيڪا سنڌ جي Defacto وزيراعليٰ آهي؟ هن ڌرتي تي انجي مرضي کانسواءِ پن ڪونه ٿو چري! هر هنڌ، خاص فيصلائتن هنڌن ۽ گهڙين ۾ سندس طاقتور وجود کي محسوس ڪيو ۽ ڏٺو ويو آهي! جنهن هنڌ به حڪمراني طاقت جا گهڻا مرڪز هوندا اتي ائين ئي ٿيندو آهي! حڪمراني يا انتظام هلائڻ ۾ غلطي ۽ ڪوتاهي جو امڪان ته هوندو آهي، پر هنن جي ته ڪجهه ڪرڻ واري نيت ئي ڪانهي!

ٻن چئن ڏينهن کان ميڊيا توڙي عام گفتگو ۾ اهو سوال زور وٺي ويو آهي ته مراد علي شاهه ڇا ڪندو؟ ڪيترو بااختيار هوندو؟ (سدائين اهو سوال اسين ويچارا ماڻهو فقط اُميد جي ڏڍ تي ڪندا آهيون ته من ڪجهه چڱو ٿي پوي) سو ڳالهه اها آهي ته مراد علي شاهه اهو ئي ڪندو جنهن جو کيس حڪم هوندو ۽ ايترو ئي بااختيار هوندو جيترو سندس چيئرمين بلاول صاحب پاڻ آهي! جنهن مٿان ”چيڪ ۽ بئلنس“ کي قائم رکڻ لاءِ ”جوڳو بندوبست“ ڪيل آهي، جيڪو ”بند وست“ هر پل پاڇي وانگر هر گڏجاڻي ۾ توڙي فيصلي ۾ ساڻس گڏ ويٺل آهي. بلاول ۽ مراد علي شاهه جي بااختيار هئڻ جو اندازو ان ڳالهه مان هنيو وڃي ته ڪالهه رات ڪابينا ۾ شامل ٿيندڙ وزيرن جي نالن لاءِ ٿيل گڏجاڻي جو خاتمو ان Note تي ڪيو ويو ته ”آخري فيصلو ”قيادت“ جي صلاح/ حڪم موجب ڪيو ويندو!

سو يارو! سَو ڳالهين جي هڪڙي ڳالهه ته، ”ابو مئو، ادو ڄاؤ، اسين اوتري جا ئي اوترا، يا اهڙي جا اهڙا“!

 (روزاني عبرت)

سنڌ لاء هڪ نئون لالي پاپ؟

(روزاني سنڌ ايڪسپريس)

وال پــــيــــپـــــــر ؛ محفوظ سنڌ جو خواب

لـطـيـــــف ؒ جـــــــي لات ؛ سارِي راتِ سُبحانُ، جاڳِي جن ياد ڪيو؛

سارِي راتِ سُبحانُ، جاڳِي جن ياد ڪيو؛
اُنِ جِيَ، عَبدُاللَطِيفُ چئي، مِٽِيءَ لڌو مانُ؛
ڪوڙين  ڪَن  سَلامُ، آڳههِ اَچيو اُنِ   جي.

جن انسانن سڄي رات جاڳي پنهن جي مالڪ حقيقيء کي ياد ڪيو، اهي جڏهن ظاهري طور تي هي جهان ڇڏي ويا ته انهن جي قبر جي مٽيء کي به وڏو مان نصيب ٿيو.ڪروڙين انسان اچي سندن سامهون سلامي ٿين ٿا!

مدنيء ﷺ جا موتي ؛ اي ڌڻي منهنجا! آئون تنهنجي پناه ٿو وٺان

وعن سعد أن كان يعلم بنيه هؤلاء الكلمات ويقول : إن رسول الله صلى الله عليه وسلم كان يتعوذ بهن دبر الصلاة : " اللهم إني أعوذ بك من الجبن وأعوذ بك من البخل وأعوذ بك من أرذل العمر وأعوذ بك من فتنة الدنيا وعذاب القبر " . رواه البخاري

سعد ﷦ کان روايت آهي ته هو پنهجي اولاد کي هن ڪلمن جي تعليم ڏيندو هو ۽ چوندو هو ته رسول اللهﷺ جن هر نماز کان پوءِ هنن سان پناه گهرندو هو. اي ڌڻي منهنجا! آئون تنهنجي پناه ٿو وٺاڻ بزدليءَ کان ۽ تنهنجي پناه ٿو وٺان بخيلي کان ۽ تنهنجي پناه ٿو گهران نڪميءَ عمر کان ۽ تنهنجي پناهه ٿو گهران دنيا جي فتني ۽ قبر جي عذاب کان هن کي بخاري روايت ڪيو آهي. 

هدايت جورستو؛ ۽ جيڪو مؤمن کي ڄاڻي واڻي ماريندو

وَ مَنۡ یَّقۡتُلۡ مُؤۡمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَآؤُہٗ جَہَنَّمُ خٰلِدًا فِیۡہَا وَ غَضِبَ اللّٰہُ عَلَیۡہِ وَ لَعَنَہٗ وَ اَعَدَّ لَہٗ عَذَابًا عَظِیۡمًا

۽ جيڪو مؤمن کي ڄاڻي واڻي ماريندو تنھن جي سزا دوزخ آھي منجھس سدائين رھڻ وارو آھي ۽ الله مٿس ڏمربو ۽ مٿس لعنت ڪندو ۽ اُن لاءِ وڏو عذاب تيار ڪيو اٿس

(سورت النساء آيت 93)

ٻارڙن جي محفل ؛ بادشاه ۽ ڪاسبي

وڏي وزير جي تبديلي ۽ چئلينج

ياسر ٻٻر

سنڌ حڪومت اندر وڏي پيماني تي تبديليون ٿيون آهن. وڏي وزير قائم علي شاھ کي تقريبن 8 سال سنڌ حڪومت جي واڳ سنڀالڻ کان پوءِ دبئي ۾ پي پي پي جي اعليٰ سطحي اجلاس کان پوءِ هٽائڻ ۽ مراد علي شاھ کي سنڌ جو نئون وڏو وزير مقرر ڪرڻ جو فيصلو ڪيو ويو. ان کان پوءِ پي پي پي چيئرمين بلاول ڀٽو زرداري سنڌ پهچي بلاول هائوس تي پي پي پي جي اعليٰ قيادت کي گهرائي اعليٰ سطحي اجلاس منعقد ڪيو، جنهن ۾ باضابطه طور سنڌ جي وڏي وزير جي تبديليءَ جو اعلان ڪيو ويو. اجلاس کان پوءِ پريس ڪانفرنس کي خطاب ڪندي وڏي وزير جي صلاحڪار ڀائو مولابخش چانڊيو باضابطه طور وڏي وزير جي تبديليءَ جو اعلان ڪيو. سنڌ جي موجوده صورتحال کي نظر ۾ رکي سياسي تجزيا ڪندڙن جو چوڻ آهي ته بلاول ڀُٽي زرداري جو اهڙو فيصلو پارٽي ۽ سنڌ جي لاءِ مجموعي طور تي لاڀائتو ثابت ٿيندو. ان ڏس ۾ مراد علي شاھ پڻ دبئي ۾ پير پاڳاري سان ۽ پوءِ گورنر سنڌ سان اهم ملاقات کان پوءِ مختلف ماڻهن سان اهم خيالن جي ڏي وٺ ڪئي جن کي سياسي ڌريون تمام گهڻي اهميت جي نظر سان ڏسي رهيون هيون.

ڪالھه سنڌ اسيمبليءَ جو اجلاس ڪوٺايو ويو، جنهن ۾ وڏي وزير جي چونڊ لاءِ ووٽ وڌا ويا. پي پي پي پاران مراد علي شاهه ۽ سندس مخالفت ۾ پي ٽي آءِ پاران نامزد ڪيل اميدوار خرم شير زمان هيو. ووٽنگ واري عمل ۾ ايم ڪيو ايم ۽ فنڪشنل ليگ جي ميمبرن حصو نه ورتو. ووٽ مقرر ڪيل وقت تائين هليا ۽ نتيجي ۾ مراد علي شاھ 88 ووٽ حاصل ڪيا جڏهن ته مخالف اميدوار خرم شير زمان کي صرف 3 ووٽ پلئه پيا اهڙيءَ طرح مراد علي شاھ ڳري اڪثريت سان سنڌ جو 27 هون وڏو وزير چونڊجي ويو.

سنڌ جي نئين وڏي وزير مراد علي شاھ وٽ جيتوڻيڪ سنڌ جي واڳ سنڀالڻ لاءِ صرف 23 مهينا آهن پر ان هوندي به هن مان عوام کي تمام گهڻيون اُميدون آهن. عام ماڻهو اهو سمجهي ٿو ته نئون وڏو وزير سندن بنيادي مسئلا حل ڪرڻ ۾ اهم ڪردار ادا ڪري سگهي ٿو. ان ڏس ۾ مراد علي شاھ جون ميڊيا سان ڳالهيون عام ماڻهو ڳوڙهائيءَ سان مانيٽر ڪري رهيو آهي. تازو ئي مراد علي شاھ جو بيان ماڻهن جي دلين ۾ گهر ڪرڻ جي لاءِ بنياد يا ان عمارت ۾ پهرين سِرَ جو ڪم ڪري ويو آهي، جنهن ۾ هن ميڊيا سان ڳالهيون ڪندي وڏي اعتماد سان چيو آهي ته ”سنڌ جو هر فرد پاڻ کي وڏو وزير سمجهي.“ مراد علي شاھ جي اهڙي بيان مان اندازو لڳائي سگهجي ٿو ته جتي جوان جذبو رکندڙ وڏو وزير سنڌ جي واڳ سنڀالي رهيو آهي، اتي اها ڳالھه به تمام گهڻي اهم آهي ته هو عام ماڻهوءَ لاءِ دل ۾ نرم گوشو رکي ٿو ۽ کيس خبر آهي ته اصل حڪمراني ته عوام جي هئڻ گهرجي. هو ڄاڻي ٿو ته عوام جي دلين ۾ گهر ڪرڻو آهي ته ان لاءِ کيس اهڙا اپاءَ وٺڻا پوندا، جن سان کيس مليل مختصر عرصي دوران عوام جا بنيادي مسئلا جيڪڏهن مڪمل طرح ختم نه به ٿي سگهن ته انهن ۾ ڪمي ضرور اچي ۽ عوام کي ٿورو گهڻو رليف ضرور ملي.

جيتوڻيڪ مراد علي شاھ آڏو تمام وڏا چئلينجز آهن ۽ وٽس انهن چئلينجز کي منهن ڏيڻ لاءِ وقت تمام گهٽ آهي، پر ان هوندي به سندس خانداني سياسي پسمنظر ۽ سندس قائدانه صلاحيتن کي نظر ۾ رکندي ۽ پارٽيءَ جي چيئرمين بلاول ڀٽو زرداريءَ جي ذاتي دلچسپين ۽ عوام جي مسئلن ۽ گڊ گورننس جي حوالي کان ورتل سندس سنجيده اپائن کي نظر ۾ رکندي اها ڳالھه چئي سگهجي ٿي ته مراد علي شاھ پنهنجو عهدو سنڀالڻ ۽ پنهنجي ٽيم جوڙڻ کان پوءِ انهن مامرن کي سولائيءَ سان منهن ڏئي سگهي ٿو. ان ڏس ۾ پير پاڳاري سان مراد علي شاھ جي ملاقات پڻ ان ڳالھه طرف اشارو آهي ته نئون وڏو وزير نيون سياسي پاليسيون اختيار ڪري ناراض ڌرين کي به حڪومت ۾ گڏ وٺي هلڻ گهري ٿو ته جيئن سنڌ جي مجموعي مسئلن کي گڏجي منهن ڏئي سگهجي.

هن وقت سنڌ اندر ۽ خاص ڪري ڪراچيءَ اندر امن امان جو مسئلو تمام گهڻو اهم آهي. عام ماڻهوءَ جي به اولين ترجيح امن امان جي بحالي آهي، ان کان علاوه صحت تعليم روزگار ۽ ٻيا کوڙ سارا ننڍا وڏا مسئلا آهن، جن سان نئين وڏي وزير کي منهن ڏيڻو پوندو ۽ ان ڳالھه کان به انڪاري نٿو ٿي سگهجي ته مراد علي شاھ انهن سمورن مسئلن جي اهميت کان واقف آهي. سندس بيانن ۾ هڪ اهم بيان سنڌ اندر تعليم ۽ صحت جي حوالي سان آهي، جنهن ۾ هن صحت ۽ تعليم ٻنهي شعبن ۾ ايمرجنسي لاڳو ڪرڻ جي ڳالھه ڪئي آهي، جيڪا هڪ خوش آئند ڳالھه آهي.

سنڌ ۾ موجوده سياسي اٿل پٿل ۽ سياسي وايومنڊل کي نظر ۾ رکندي اها ڳالھه چوڻ ۾ ڪو وڌاءُ محسوس نه پيو ٿئي ته بلاول ڀٽو زرداري جنهن طرح تيزيءَ سان سياست جي ڳوڙهاين کي سمجهندي ذميواراڻا فيصلا ڪري رهيو آهي، ان مان سندس سياسي شعور، سگھه ۽ فيصلا ڪرڻ واري قوت جو اندازو لڳائي سگهجي ٿو. بلاول جنهن نموني پارٽيءَ ۾ تبديليون آڻي اصلاح جو دڳ ورتو آهي ته سندس ان ڪردار جي ڪري اهو ڏينهن پري ناهي، جڏهن پارٽي ٻيهر سڄي ملڪ جي افق تي وڏي آب تاب سان اڀري ايندي.

(روزانه عبرت)

وال پــــيــــپـــــــر ؛ دهشتگردي ۽ سنڌ

سياڻو ڪانء ٻٽنگو ڦاسي !

(روزاني سنڌ ايڪسپريس)

مدنيء ﷺ جا موتي ؛ جيڪو مون تي هڪ دفعو صلواة پڙهندو

عن أنس قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : " من صلى علي صلاة واحدة صلى الله عليه عشر صلوات وحطت عنه عشر خطيئات ورفعت له عشر درجات " . رواه النسائي .

  انس ﷦ کان روات آهي ته رسول اللهﷺ جن فرمايو: جيڪو مون تي هڪ دفعو صلواة ([1]) پرهندو ان تي الله تعاليٰ ڏهه رحمتون موڪليندو، ڏهه گناه ان کان دور ڪندو ۽ ان جا ڏهه درجا مٿانهان ڪيا ويندا. (نسائي)

---

[1] _ اهل تفسير ۽ حديث حضورﷺ جن تي درود پڙهڻ کي سڀ کان افضل عبادت ۽ سڀني حالتن کان عمده حالت سمجهن ٿا. اهو Q تعاليٰ سان قرب حاصل ڪرڻ جو آعليٰ درجو آهي. ڇاڪاڻ ته خدا پاڪ فرمائي ٿو: ان الله و ملائکتہ يصلون علي النبي، يَآ اَيُّهَا الَّذِيۡنَ اَمَنُوۡ صَلُّوۡا عَلَيۡہِ وَسَلِّمُوۡا تَسۡلِيۡماً (ترجمو) Q ۽ ان جا فرشتا نبيﷺ تي درود پڙهن ٿا. ايمان وارو! اوهان به ان تي درود پڙهو ۽ سلام موڪليو. 

لـطـيـــــف ؒ جـــــــي لات ؛ ڪايو ڪَمايومِ، موتِي مون نه وَڻجِيا!

ڪايو  ڪَمايومِ،   موتِي   مون     نه وَڻجِيا!
سِيهي  جو  سَيَّدُ  چئي،   وَکَـرُ          وِهايومِ؛
هَهڙو  حالُ   سندومِ،  توهَ     تُنهنجي  اُبَهان!

سدائين ڪوڙ جو واپار ڪيم،موتين (سچائيء) جو واپار مون نه ڪيو.سڄي عمر دوکي جو وکر وڪيم.هاڻي ان ڪوڙ ۽ دوکي مون کي ان حال ۾ پهچايو آهي جو تنهن جي ڪرم سواء منهن جو ڇوٽڪارو ممڪن ناهي.!

هدايت جورستو ؛قرآن ۾ ڇونه سوچ ڪندا آھن،

اَفَلَا یَتَدَبَّرُوۡنَ الۡقُرۡاٰنَ ؕ وَ لَوۡ کَانَ مِنۡ عِنۡدِ غَیۡرِ اللّٰہِ لَوَجَدُوۡا فِیۡہِ اخۡتِلَافًا کَثِیۡرًا

قرآن ۾ ڇونه سوچ ڪندا آھن، جيڪڏھن الله کانسواءِ ٻئي (ڪنھن) وٽان ھجي ھا ته منجھس گھڻو اختلاف لھن ھا

(سورت النساء آيت 82)

نوان چيلينج ۽ عبداللھ شاه جي ساک

(روزاني سنڌ ايڪسپريس)

وال پــــيــــپـــــــر ؛’تمام دوائون مريضن جي پهچ کان دور!‘

عديل مهر

دوائن جي قيمتن ۾ ٻه ٽي سيڪڙو اضافو ڪيو ويو آهي، زندگي بچائيندڙ 80 قسم جون دوائون مهانگيون ڪري موت کي ايترا سيڪڙو سستو ڪيو ويو آهي، ان جو اثر انهن ماڻهن تي ڏسجو، جيڪي دوائن تي هلن ٿا، حياتيءَ جا ڏينهن ڳڻيندڙن کي ڏسبو ته باقي گهڻا ڏينهن ٿا جيئن! تازو هڪ وڏي بيماريءَ مان بچندڙ وزيراعظم جي اها صحت پاليسي آهي! هي وزيراعظم جي صحت لاءِ دعائون گهرندڙ عوام کي ”صحتمند وزيراعظم“ جو انعام آهي!

بيمار وزيراعظم کي صحت لاءِ عوام دعائون ئي ڏئي سگهي پيو، جيڪي هن ڏنيون، پر بيمار عوام کي ته وزيراعظم سستيون دوائون ڏئي سگهي پيو، اهي ڏيڻ کان هي ڄڻ انڪاري آهي جو هن جي وزارت صحت عوام لاءِ دوائن کي ويتر مهانگو ڪري ڇڏيو! ان سان ڇا ٿيندو جو جنهن تي زندگي اول ئي ناراض آهي، هاڻي اڳو پوءِ رُسي ويندي، گهر ۾ بيمار ڀاتيءَ کان کٽ خالي ٿي ويندي، مُلڪ جي معيشت تان بيمارن جو بار گهٽبو ويندو. بيماريون نه ته، بيمار ئي سهي گهٽ ڪري وزارت صحت پنهنجو فرض پورو پئي ڪري ”تمام دوائون ٻارن جي پهچ کان دور رکو“ جون نصيحتون ڪندڙ وزارت صحت جو هي قدم اهڙو آهي، جنهن ۾ هن جي نصيحت جي نوعيت بدلجي هيئن ٿي بيهي ته ”تمام دوائون بيمارن جي پهچ کان دُور رکو!!“

جيڪا وزارت دوائن کي مريض جي پهچ کان دور ٿي رکي، اها ڄڻ عوام کي حڪومت کان پري ٿي ڪري. هونئن ئي عوام ۽ حڪومت جي وچ ۾ دُوريون گهڻيون آهن، صحت به کسي ڪري وزارت ڄڻ عوام تي حڪومت کي حملا آور ٿي ڪري. چيو وڃي ٿو ته وزيراعظم نوٽيس وٺندو، نوٽيس وٺي جيڪڏهن قيمتون برقرار رکيون وڃن ته اهو ناڪافي ٿيندو، نوٽيس اهو ورتو وڃي ته وزارت، صحت ۽ اُن جي ”ڊرگ رجسٽريشن بورڊ“ ۽ ”ڊرگ ريگيوليٽري اٿارٽي“ ملٽي نيشنل ڪمپنين سان ڇو ٻڌجي وڃن ٿيون، ضرور انهن کان پُڇڻ وارو ڪونهي، تڏهن ته اهڙا فيصلا ڪن ٿيون، جڏهن ڏس تڏهن دوا جي اگهن ۾ اضافو آهي. سال 2013ع ۾ 15 سيڪڙو اضافو ڪيو ويو هو، گذريل سال به 50 سيڪڙو اضافو ڪيو ويو، مُلڪ کي ملٽي نيشنل ڪمپنيون ٿيون هلائين يا ڪا حڪومت به آهي، جيڪا انهيءَ عوام جي چونڊيل سڏجي ٿي، جنهن کي فارما ڪمپنين ۽ وزارت صحت گڏجي مارڻ جو رٿيو آهي.

هت هر وزارت پنهنجي نوعيت جي بين الاقوامي اداري جي نمائندا ٿي لڳي، عوام جي نمائندگي ۽ خير خواهي جو ته انهن تي بهتان ٿو لڳي. وزارت هڪ ادارو هوندو آهي، انهن ادارن جو نالو حڪومت آهي، هر شعبي جي بحران جي ذميوار ان جي وزارت ۽ آخري ذميواري وڃي حڪومت جي ٿي بيهي. آخر اهي وزارتون اهڙا ڪسا ڪم ئي ڇو ٿيون ڪن جو بار بار وزيراعظم کي نوٽيس وٺڻو پوي. ڇا حڪومت جون اڳ ئي بدناميون ٿوريون آهن جو انهن ۾ وزارتون وڌيڪ اضافو ڪري رهيون آهن؟ دوائن جي قيمتن کي عوام جي وَس آهر رکڻ وزارت صحت جو ڪم آهي. قيمتون وڌائي ٿي ته اوتري هوءَ سبسڊي ڏي. جيئن ترڪيءَ جي حڪومت ڪري ٿي، جنهن جي عوام ۾ مقبوليت جا مثال ڏئي اسان جا وزير سرها ٿيندا آهن، پر هتي قيمتون دوائن جي ڪمپنين ۽ ملٽي نيشنل ڪمپنين جي وَس ۾ ڪري بيوس مريضن جي مرڻ جو ڄڻ ته بين الاقوامي بندوبست ڪيل آهي. وزيراعظم لاءِ اها حالت نوٽيس وٺڻ کان وڌيڪ نوعيت جي قدم کڻڻ جهڙي آهي. ذميوار وزارت ۽ ان جي ماتحت ادارن خلاف قدم بجاءِ ڪريڪ ڊائون ڪرڻ جي ضرورت آهي.

ڇا جمهوري حڪومت کان ايترو به نٿو ٿي سگهي؟ پنهنجي عوام کي ناقص سرڪاري اسپتالن جي حوالي ڪري پاڻ ان جي خرچ تي ٻاهر ملڪ وڃي علاج ڪرائيندڙ وزيراعظم کي گهٽ ۾ گهٽ ايترو ته ڪرڻ ئي گهرجي ته جيڪو عوام پنهنجو علاج پاڻ ٿو ڪرائي ۽ پنهنجن پئسن سان دوائون وٺي ٿو، انهن دوائن جون قيمتون ڪنهن سطح تي برقرار رهن. دوائن جي قيمتن ۾ اضافو معنيٰ موت جي شرح ۾ اضافو. حڪومت جو ڪم بچائڻ آهي يا مارڻ ئي ڪم رهجي ويو آهي. 80 هزار دوائون مهانگيون! معنيٰ ايترا ئي چانس موت جا هيڪاندا وڌي وڃن!! جتي بيمارين کي ڪا جهل نه هجي، اتي جهلي دوائون ڇڏجن ته اتي چوڻ لاءِ ڇا نٿو ٺهي!

ڏکي زندگيءَ ۾ بيماريون وڌيڪ جيئڻ تان روح کڻائن ٿيون. هت هر ماڻهو ڪنهن نه ڪنهن سطح جي بيماريءَ ۾ ورتو پيو آهي. هن وقت 14 لک ماڻهو ٽي بي جا مريض آهن، هر سال 13 لک ماڻهو ڪينسر ۾ مرن ٿا. 2015ع ۾ 71 هزار ٻار نمونيا جي بيماري ۾ مري ويا. چيو وڃي ٿو ته هڪ هزار ٻارن مان 41 ٻار پهرين ڏينهن ئي مري وڃن ٿا، 14 مان هڪ ٻار پنهنجي پهرين سالگرهه کان اڳ مري وڃي ٿو. 11 مان هڪ ٻار پنهنجي پنجين سالگرهه نٿو ڏسي.

هن ملڪ جي حڪمرانن موٽر وي ۽ ميٽرو بس ٺاهي ۽ هلائي، پر اهو يقيني نه بڻائي سگهيا ته انهن ۾ سفر ڪندڙ به صحتمند هجن، اهي هيپاٽائيٽس جا مريض نه هجن، اهي بيروزگار نه هجن، حقيقت اها آهي ته ماڻهو کاڌي پيتي ۽ لٽي ڪپڙي ۾، سواري ۽ باقي سڀني سهولتن ۾ ته گهٽ معيار تي جي وڃي ٿو، عوام حڪمرانن جي معيار کان گهڻو هيٺ ڪِري به جيئن تيئن ڪري زندگي جي وٺي ٿو، پر نٿو چئي ته بيماريءَ سان نٿو جي سگهي. بيماري بنا علاج سان آڱر کان وٺي هن کي قبر ڏي گهلي وڃي ٿي. هر ساهواري کي جيئڻ جو حق آهي، عزت سان جيئارڻ حڪومت جو فرض آهي. هِت عوام جي حق ۽ حڪومت جي فرض ۾ ڪا مناسبت ڪونهي. پنهنجو فرض ڄاڻي ته حڪومت پنهنجي ئي معيار تي ماڻهن کي جيئاري پر جي نه به ڄاڻي ته ايترو ته بهرحال غير عوامي حڪومت به ڪندي آهي ته جهڙي تهڙي حال ۾ پر صحت سان عوام کي جيئاريندي آهي.

جهڙو جسم حڪمران رکن ٿا، تهڙو جسم عوام کي به آهي. بُخار کان وٺي وڏين بيمارين تائين انسان کي بچڻ لاءِ هڪڙي ئي قسم جي دوا درڪار آهي. عوام ۽ انهن جو حڪمران هڪجهڙا عضوا رکن ٿا. قدرت واري ڪنهن وي آءِ پي کي وي آءِ پي دل، گڙدا ۽ جگر ناهن ڏنا. هر ڪنهن جو هڏ، ماس ۽ رت هڪجهڙو ناهي ڏنو. هر ڪنهن جو هڏ، ماس ۽ رت هڪجهڙا آهن. حفاظت ۽ علاج هڪجهڙو آهي، بچڻ جو بندوبست به مختلف ناهي. قدرت جي ڪارخاني ۾ ڪا پرائيوٽائزيشن ناهي. ساڳيون بيماريون سڀني کي لڳي سگهن ٿيون، ساڳيو علاج بچڻ جي لاءِ گهربل آهي. هڪ هاري مزدور بيمار ٿئي يا حڪمران ته هڪجهڙي ڊاڪٽر ۽ هڪ جهڙي دوا جي هڪ جهڙي ضرورت هوندي آهي. انهيءَ حقيقت کي ته وزيراعظم وڌيڪ سمجهي، جيڪو تازو دل جو آپريشن ڪرائي آيو آهي. ائين ڇو ٿو ٿئي ته ساڳي بيماري وزيراعظم کي لنڊن وٺي وڃي ۽ هڪ غريب کي قبر ڏي وٺي وڃي ٿي!؟

وزيراعظم جن جي دعائن سان بچو آهي، انهن جي بچڻ لاءِ دوائن جو ته بندوبست ضرور ڪري ڏيکاري.

(روزاني عبرت)

ڪالا باغ ڊيم جي نقصانن جو تاريخي جائزو

نواب يوسف ٽالپر

واپڊا جي چيئرمين ظفر محمود پاران 31 مئي کان ملڪ جي مختلف اخبارن ۾ ڪالا باغ ڊيم جي حق ۾ لڳاتار ڪيترائي ڪالم لکيا. هن ان جا پاڻمرادو فائدا ته ٻڌايا پر ان جا نقصان ڪهڙا آهن، ان باري ۾ هن جو قلم خاموش آهي. هن جو اهو ڪالم مسلسل ڪيترن ئي ڏينهن تائين ڇپجندو رهيو، شايد اهو ڄاڻي ٻجهي ڪيو ويو ته جيئن ان جي لکڻي ڪنهن هڪ ڏينهن به نظر مان گذري ته بقايا به لکڻي پڙهي ويندي. ظفر محمود صاحب پاران دنيا جي ڪيترن ئي ملڪن جي وچ ۾ ٿيندڙ ڳالهين ۽ ان جي نتيجي ۾ ٿيندڙ معاهدن جو ذڪر ڪندي اهو به ٻڌايو ته جيڪڏهن ڪا ڌر خلاف ورزي ڪندي ته ضامن ان جي وچ ۾ اختلاف ختم ڪرائيندي معاملن کي طئي ڪرائيندو، پر هتي معاملو ملڪن جي وچ ۾ ناهي، بلڪه ٽن صوبن جو هڪ صوبي جي وچ ۾ معاملو آهي، جيڪو ماضي ۾ چشما جهلم لنڪ ڪئنال ۽ ٿل ڪئنال جي معاملي ۾ به ٺڳي ڪري چڪو آهي ۽ ڀٽو صاحب جي دور ۾ ٿيندڙ هي لکت وارو معاهدو جنهن تي اُن وقت جي گورنر سنڌ ممتاز ڀٽو ۽ گورنر پنجاب غلام مصطفيٰ کر صحيحون ڪيون هيون ۽ اهي به ٺڳي ۽ بدديانتي جو شڪار ٿي ويا، ڇو ته ان معاهدي ۾ طئي ٿيو هو ته جڏهن ٻوڏ ايندي ته ان وقت چشما جهلم لنڪ ڪئنال کوليو ويندو پر معاهدي جي خلاف ورزي ڪندي ان کي عام ڏينهن ۾ به استعمال ڪيو پيو وڃي. وفاق جيڪو ان ۾ ضامن هو، اُها خاموش تماشائي بڻيل رهيو آهي، ان لاءِ اسان ان ڊيم جي حوالي سان ان جي سمورن پهلوئن جي باري ۾ غور ڪنداسين ته هي ڊيم ڇا آهي، ان تي گهڻو خرچ ايندو، ملڪ کي ان مان ڪهڙو فائدو ٿيندو يا نقصان. هتي ان ڳالهه جو خاص طور تي ذڪر ڪرڻ ضروري آهي ته ظفر محمود صاحب پاڻ سرڪاري ملازم آهي، سرڪار کان پگهار کڻي ٿو، ان جو هرگز اهو ڪم ناهي ته ان تڪراري مسئلي ۾ پوي، ڇو ته اهو ڪم قانون ساز اداري ۽ ان جي ميمبرن جو هوندو آهي ته هو ان تي قانون سازي ڪن. پارليامينٽ ۾ ان تي بحث مباحثو ڪن، پنهنجي راءِ جو اظهار ڪن، پر ڪنهن سرڪاري ملازم کي اهو حق حاصل ناهي ته هو اهڙي تڪراري ڳالهه تي ڳالهائي، جنهن جي خلاف ٽن صوبن جي اسيمبلين ڪيترائي ڀيرا ان ڳالهه کي متفقه طور رد ڪيو هجي. وفاقي حڪومت کي فوري طور تي ان جو نوٽيس وٺڻ گهرجي ۽ ان جي خلاف سرڪاري ملازمن جي قاعدن ۽ ضابطن جي خلاف ورزي تي ان جي خلاف ڪارروائي عمل ۾ آندي وڃي.

پيپلزپارٽي جي حڪومت ايندي ئي سڀ کان پهريون ڪم اهو ڪيو ته جيستائين ٽئي صوبا مطمئن نه ٿيندا، ان ڊيم جي تعمير نه ڪئي ويندي. ان منصوبي جي خلاف صوبي خيبر پختونخوا، بلوچستان ۽ سنڌ اسيمبلي پاران ڪيترائي ڀيرا اسيمبلين مان قراردادون پاس ڪيون ويون ۽ ان مسئلي کي هميشه جي لاءِ ختم ڪيو ويو پر هاڻ ٻيهر صرف ڪجهه ماڻهن جي خواهش تي جن جا ذاتي مفاد وابسته آهن، ان کي زنده رکڻ جي لاءِ ڪالمن جو سهارو ورتو پيو وڃي، جنهن مان مخصوص سازش جي بوءِ اچي رهي آهي. اسان مخالفت براءِ مخالفت جي سياست جا قائل ناهيون ۽ هر سٺي قدم جي تعريف ۽ خراب ڪم جي مخالفت ڪريون ٿا، ڇوته اهو جمهوريت جو شان آهي. مان يقين سان چئي سگهان ٿو ته جيڪڏهن ٽنهي صوبن ۾ ان حوالي سان ووٽنگ ڪرائي وڃي ته سئو سيڪڙو عوام ڪالا باغ ڊيم جي منصوبي کي رد ڪري ڇڏيندو.

ڪالاباغ ڊيم جو مسئلو اصل ۾ آهي ڇا ۽ ان جي پويان ڪهڙا مقصد آهن؟ ان جو تفصيلي جائزو وٺڻ تمام ضروري آهي. 1960ع ۾ جنرل ايوب خان جي دور ۾ ڀارت سان سنڌ طاس معاهدو ڪيو ويو، ان جي تحت پنجاب جا ٽي درياهه، راوي، ستلج ۽ بياس ڀارت کي ڏنا ويا هئا ۽ اهو طئي ٿيو هو ته ان تي ڊيم پاڪستان جي رضامندي سان ٺاهيا ويندا، جڏهن ته جهلم ۽ چناب جي لاءِ اهو طئي ٿيو هو ته اهي پاڪستان وٽ رهندا. انهن درياهن جو سودو ڪرڻ وارن جي خلاف ظفر محمود صاحب جي زبان خشڪ آهي. اصل ۾ ته انهن معاملن جي تحقيقات ٿيڻ گهرجي ۽ انهن سمورن ماڻهن تي ڪيس هلايو وڃي، جيڪي ان شرمناڪ معاهدي ۾ ملوث آهن، بلڪل اهڙي طرح جهڙي طرح سيد جماعت علي شاهه ڀارت کان پاڻي جي معاملي تي سوديبازي ڪري ملڪ مان فرار ٿي ويو هو.

مان هتي اها ڳالهه به ياد ڏيارڻ چاهيان ٿو ته 1991ع ۾ نواز شريف جي صدارت ۾ پاڻي جي ورهاست جي حوالي سان چئن صوبن ۾ گڏيل اتفاق سان معاهدو ٿيو هو، جنهن کي پهريون متفقه ايوارڊ به چيو وڃي ٿو. ان معاهدي تي سنڌ مان ڪجهه تحفظات سان گڏ صحيحون به ڪيون ويون هيون. معاهدي ۾ اهو طئي ٿيو هو ته سڀ کان آخري حصي (ٽيل) کي سڀ کان پهريان پاڻي ڏنو ويندو، ڇوته جيڪڏهن سمنڊ ۾ روزانو 10 هزار ڪيوسڪ پاڻي نه ڇڏيو ويو ته سمنڊ ڦهلجي ويندو ۽ ڪيترائي زرخيز علائقا کائي ويندو، پر ان معاهدي تي عمل نه ڪيو ويو، جنهن جي ڪري ٻه ضلعا ٺٽو ۽ بدين جي زرعي زمين تباهي جو شڪار آهي، اهي علائقا ڪمند جي فصل جي ڪري مشهور هئا، هاڻ اُتي سم ۽ ڪلر اچي ويو آهي، اهڙي طرح ٻيا زرعي علائقا به بري طرح متاثر ٿي رهيا آهن. ظفر محمود کي گهرجي ته پهرين ٽيل ۾ پاڻي پهچائڻ کي يقيني بڻائي ته جيئن سمنڊ ۾ وڏي مقدار ۾ پاڻي پهچي سگهي ۽ سنڌ کي مڪمل تباهي کان بچائي سگهجي.

ڪالا باغ ڊيم جي لاءِ اهو چيو وڃي ٿو ته ان مان بجلي پيدا ڪئي ويندي. در حقيقت اها هڪ پروپئگنڊا آهي، ڊيم جي پيداواري صلاحيت صرف 15 سئو ميگاواٽ آهي، جڏهن ته ان جي متبادل درياهه ڪابل، درياهه سوات، درياهه چترال، درياهه ڪومل تي ڊيم ٺاهي ان کان ڪيترائي ڀيرا وڌيڪ بجلي پيدا ڪري سگهجي ٿي. صوبي خيبرپختونخوا وٽ ان وقت به 150 جي لڳ ڀڳ منصوبا تيار آهن، جنهن ۾ 110 منصوبن جي PC-1 (پي سي ون) جي اسٽيڊي مڪمل آهي ۽ جيڪڏهن وفاقي حڪومت فنڊ مهيا ڪري ته ٻن سالن جي اندر 5 هزار ميگاواٽ بجلي پيدا ڪري سگهجي ٿي. جڏهن ته ملڪ کي صرف 18 سئو کان وٺي 2 هزار ميگاواٽ بجلي جي وڌيڪ ضرورت آهي. اڄ جي جديد دور ۾ بجلي پيدا ڪرڻ جي لاءِ ڊيم ٺاهڻ جي قطعي ضرورت ناهي، صرف وهندڙ پاڻي تي هائيڊرو پاور پلانٽ جي مدد سان بجلي پيدا ڪري سگهجي ٿي. ڪئنڊا ۽ امريڪا جي وچ ۾ نياگرا فال ان جو بهترين مثال آهي، جتي هائيڊرو پاور پلانٽ جي ذريعي ڪئنڊا ۽ امريڪا جي ڪيترن ئي علائقن کي بجلي مهيا ڪئي پئي وڃي، ان جي باوجود ان منصوبي تي ڇو زور ڏنو پيو وڃي ته ان جي پويان ڪهڙي سازش جي بوءِ اچي رهي آهي.

ڪالا باغ ڊيم ٺاهڻ جي لاءِ چيو وڃي ٿو ته ان مان بجلي سان گڏوگڏ پاڻي جو ذخيرو ڪيو ويندو، جيڪو سراسر ڪوڙ آهي. قدرتي جاءِ جي حوالي سان 40 کان 50 ڊيم ٺهي سگهجن ٿا، جيڪي ڪروڙين ڪيوسڪ فٽ پاڻي ذخيرو ڪري سگهن ٿا، انهن تي لاڳت به تمام گهٽ ايندي. ان کانسواءِ جيڪڏهن وڌيڪ بجلي ۽ پاڻي پيدا ڪرڻ جي ضرورت هجي ته ڪي پي ڪي ۾ ڪجهه هنڌن تي ڊيم ٺاهڻ تي غور ڪري سگهجي ٿو، جتي قدرتي جڳهيون آهن ۽ اهي ٽنهي طرفن کان پهاڙن جي گهيري ۾ آهن ۽ رڳو هڪ جاءِ تي بند ٺاهڻ جي ضرورت آهي، جتي جيتري ڀت مٿي ڪندا ويندا، اوترو ئي پاڻي ذخيرو ٿيندو ويندو. ڪالا باغ ڊيم ۾ پاڻي جو ذخيرو ڪيو ويندو، ان جو مقدار 6.1 ملين ايڪڙ فٽ پاڻي آهي، جڏهن ته ان جي ڀيٽ ۾ ڀاشا ڊيم ۾ پاڻي جو ذخيرو 7.6 ملين ايڪڙ فٽ ٿيندو، يعني 1.5 ملين ايڪڙ فٽ پاڻي وڌيڪ ذخيرو ٿيندو. اهڙي طرح ڀاشا ڊيم جي بجلي پيداواري صلاحيت به ڪالا باغ ڊيم جي مقابلي ۾ ڪيترائي ڀيرا وڌيڪ آهي. جيڪو ٺاهڻ تي خرچ به وڌيڪ ايندو. ڪالا باغ ڊيم ٺاهڻ تي 7.6 بلين ڊالر جي لاڳت ايندي، جڏهن ته ڀاشا ڊيم ٺاهڻ تي 4 بلين ڊالر لاڳت ايندي يعني 3.6 بلين ڊالر خرچ گهٽ ايندو. انهن سمورن انگن اکرن کانپوءِ به جيڪڏهن ڪو ائين چوي ته ڪالا باغ ڊيم ٺهڻ گهرجي، ان کي تعصب ۽ انفرادي فائدي کانسواءِ ٻيو ڇا ٿو چئي سگهجي. ڇوته ڪالا باغ ڊيم مان سنڌ کي پاڻي نه ملندو ۽ رستي ۾ ئي ختم ٿي ويندو، هاڻ به نوان واهه ٺهڻ شروع ٿي ويا آهن، ان لاءِ پاڻي ٽيل تائين پهچي نه سگهندو، ڇو ته اهو مسلم اصول آهي ته پهرين پاڻي آخري حصي يعني ٽيل کي ڏنو ويندو آهي، جنهن جي ڪري سمنڊ کي ان جي مڪمل مقدار ۾ پاڻي ملي ويندو آهي، جنهن سان سمنڊ پنهنجي جڳهه تي برقرار رهندو آهي، ٻي صورت ۾ هو ڪيترن ئي علائقن کي بنجر بڻائي ڇڏي ٿو. موجوده صورتحال ۾ اهو ئي ڪجهه نظر اچي رهيو آهي، جنهن جي ڪري اسان مخالفت ڪري رهيا آهيون، جڏهن ته ڀاشا ڊيم ٺاهڻ سان اها صورتحال نه ٿيندي پر ان سان پنجاب کي تمام ٿورو پاڻي ملندو. اهو ئي سبب آهي ته گذريل ڪيترن ئي سالن کان ڀاشا ڊيم جي ڳالهه ڪئي پئي وڃي، پر هينئر تائين ان منصوبي تي ڪم شروع ناهي ڪيو ويو. ڇا ظفر محمود صاحب ان تي ڪجهه روشني وجهندو؟

ڪالا باغ ڊيم ٺاهڻ سان سنڌ سان گڏوگڏ خيبر پختونخوا جا 5 زرخيز ضلعا پشاور، نوشهره، مردان، صوابي ۽ چارسده سم ۽ ڪلر جو شڪار بڻجي بنجر ٿي ويندا. هي اهي علائقا آهن، جتي پاڪستان جو 80 سيڪڙو کان وڌيڪ تمباڪو پيدا ٿيندو آهي. اهڙي طرح سنڌو درياهه جنهن جي ڪناري تي سنڌ آباد آهي، صدين کان هي درياهه پوري صوبي سنڌ جي زمينن کي آباد ڪري رهيو آهي. هتي دنيا جو بهترين چانور پوکيو ويندو آهي. انب، ڪمند، ڪپهه ۽ کجور سڄي دنيا ۾ مشهور آهي، بهترين نمونن ۽ قسمن جون سبزيون ۽ ڪڻڪ پيدا ٿئي ٿي پر ان عمل سان صوبو ۽ ملڪ ان قيمتي جنسن کان محروم ٿي ويندي. ماضي وانگر سنڌو درياهه ۾ پاڻي جو مقدار ڏينهون ڏينهن گهٽ ٿيندو پيو وڃي، رهي سهي ڪسر ڪالا باغ ڊيم ٺاهي پوري ڪئي ويندي. ان لاءِ ان خطرناڪ منصوبي کي سنڌ جو عوام هرگز قبول نه ڪندو. اهو سنڌ ڌرتي جو غدار سڏرايو ويندو ۽ عوام جي هتي رهڻ کي ڏکيو ڪيو ويندو. اهو منصوبو دراصل سنڌ کي بنجر ڪرڻ جي سازش آهي، پر سازشي اهي چئي رهيا آهن ته اهي ضمانت ڏين ٿا ته ان سان پاڻي کي نه روڪيو ويندو. آخر ڪالا باغ ڊيم ئي ڇو پيو ٺاهيو پيو وڃي. هڪ اهڙو درياهه جنهن مان چار ئي صوبا فائدو حاصل ڪري رهيا آهن، ان جو ليور پنجاب ۾ ڇو پيو ٺاهيو وڃي. ان تي سمورن محب وطن هجڻ جي دعويدارن کي ضرور سوچڻ گهرجي ته جڏهن ته بدديانتي جي فضا قائم آهي. هاڻ چيو پيو وڃي ته سنڌ ۽ خيبر پختونخوا جي ماڻهن کي ڊيم جي چوڪيداري تي لڳايو ويندو، اهو به صرف خوابن جون ڳالهيون آهن ڇا حقيقت ۾ ائين ممڪن آهي؟ فرض ڪريو ته نيت بدلجي وئي ۽ چوڪيدار کي ڪن مان وٺي پنهنجي علائقي مان ڪڍيو وڃي ته اهو ڇا ٿو ڪري سگهي. ماضي ۾ شهيد ذوالفقار علي ڀٽو جي دور ۾ ٿيندڙ چشما جهلم لنڪ ڪئنال تڪرار ان جو بهترين مثال آهي. چشمه جهلم لنڪ ڪئنال تي سنڌ کي ڪيترو پاڻي ملندو؟ ان جي ماپ جي لاءِ سنڌ مان جيڪي آفيسر مقرر ڪيا وڃن ٿا، جڏهن هو پاڻي جي ماپ جو ڪم شروع ڪن ٿا ته سنڌ کي ڪيترو پاڻي ڏنو ويندو ۽ ٻين جڳهين کي ڪيترو پاڻي ڏنو ويندو، انهن کي اتان جوتا هڻي ڀڄايو وڃي ٿو. جنهن جا ثبوت اسان وٽ موجود آهن، اهو ئي سبب آهي ته سنڌ مان هاڻ ڪو به آفيسر اوڏانهن وڃڻ جي لاءِ تيار ناهي، جيڪڏهن زبردستي ان کي اُتي بدلي ڪيو وڃي ته دل سان نه پر زبردستي اوڏانهن وڃڻ لاءِ مجبور هوندو آهي، پر ڪم اهو صحيح نٿو ڪري سگهي، البته رپورٽ ۾ به سڀ ڪجهه لکي ڇڏيندو آهي. شروع ۾ ته ان معاهدي تي عمل ڪيو ويو، پر بعد ۾ ان جي خلاف ورزي شروع ٿي ۽ پنجاب ٻوڏ جي ڏينهن جي بجاءِ عام ڏينهن ۾ پاڻي کڻي رهيو آهي، ڇوته ان جي ليور پنجاب ۾ آهي، جيڪو پنهنجي مرضي سان ان کي کولي ۽ بند ڪري ڇڏيندو آهي، جنهن تي شديد تڪرار پيدا ٿيو. هن وقت ارسا جو چيئرمين ۽ سنڌ جي ميمبر استعيفيٰ ڏئي ڇڏي هئي. سنڌ جي عوام جي شديد اعتراض تي ان وقت جي وزيراعظم کي پاڻ هتي اچڻو پيو ۽ مسئلي کي سلجهائڻ جي ڪوشش شروع ٿي. چشما جهلم لنڪ ڪئنال کي فوري طور تي ڪاغذن ۾ بند ڪيو ويو پر حقيقت ۾ ان کي بند نه ڪيو ويو ۽ هاڻ به بنا ٻوڏ جي عام ڏينهن ۾ استعمال ڪيو پيو وڃي. ها البته هن وقت جي ارسا جي قائم مقام چيئرمين کي ان جي عهدي تان هٽايو ويو هو. ان جي باوجود به اهو چيو پيو وڃي ته ڪالا باغ ڊيم جي چوڪيداري ٻين صوبن کي ڏني ويندي، جيڪو هڪ سنگين مذاق آهي. هن وقت اسان جي هڪ ڳالهه جي جاءِ تي چار ڳالهيون مڃيون وينديون، پر ڊيم ٺهڻ کانپوءِ ان جي برخلاف ٿيندو، جيئن ماضي ۾ چشما جهلم لنڪ ڪئنال جي منصوبي ۾ تحريري معاهدي جي باوجود خلاف ورزي ڪئي پئي وڃي. سنڌ جي سرزمين پيار، محبت ۽ امن و آشتي جي ڌرتي آهي، شاهه لطيف جي ڌرتي آهي پر ان جو مقصد هرگز اهو ناهي ته اسان کي ڪمزور سمجهي دوکو ڏنو وڃي.

قائم علي شاه جي “قرباني”

(روزاني سنڌ ايڪسپريس)

وال پــــيــــپـــــــر ؛ هي شور اجايو آ پيارا...!

ڇو پاڻ کي ملان نٿو. (مقبول هاليپوٽو)

وڏي وزير جي تبديلي پويان ڪهڙي حڪمت عملي لڪل آهي؟

شهيدن جي پارٽي جي موجوده قائد کان جڏهن ڪو قائم علي شاهه جي وڏ وزارت بابت سوال ڪندو هو ته سندس ٺهه پهه اهو جواب هوندو هو ته ڀٽوز جي نشاني آهي. وڏڙن جي نشانين مان اهو ئي وفادار ۽ مخلص فرد بچيو آهي. ان ڪري هلايونس پيا. هاڻ خبر ناهي ته ان نشانيءَ ۾ اوچتو ئي اوچتو ڪهڙيون اوڻايون نظر آيون، جو کيس بنا ڪنهن جواب طلبي جي گهر ڀيڙو ڪيو ويو.

سنڌ جي وڏي وزير جي پيرسني ڪو انڪشاف ناهي. 2013ع ۾ پيپلزپارٽيءَ جي قيادت آڏو سندس عمر واضح هئي. قائم علي شاهه پارٽي ڪارڪردگيءَ جي حوالي سان ڪٿي به ڪيٻايو ناهي. وڏي عمر جي باوجود هو هاڻ به ڪلاڪن جا ڪلاڪ بنا ساهيءَ جي اسيمبلي ۾ تقرير ڪرڻ جو آرٽ رکي ٿو ته ميڊيا جي تيرن جهڙن تلخ سوالن جو به حاضر جوابي سان مقابلو ڪري ٿو.

پرنٽ ۽ اليڪٽرانڪ ميڊيا پيپلزپارٽيءَ جي قيادت پاران دبئي ۾ لڳرايل درٻار کي رينجرز جي اختيارين بابت، فيصلي سان مشروط پئي ڪيو پر ان جي پڄاڻي سنڌ جي وڏي وزير قائم علي شاهه جي اقتداري پڄاڻي جي صورت ۾ سامهون آئي آهي. ذريعا ٻڌائن ٿا ته قائم علي شاهه حڪومت سان لاڳاپيل ڏوهاري عنصرن ۽ ان جي مددگارن جي وڪالت کان بيزار ٿي چڪو هو. ان ڏس ۾ هو وڌيڪ ڪنهن به اڳڀرائي کان لاچاري ڏيکاري رهيو هو، جنهن لاچاريءَ سندس لاهه ڪڍيا. ميڊيا رپورٽ ڪيو آهي ته قائم علي شاهه وزيرن، مشيرن توڙي ڪامورن ڪڙن کان موڪلائڻ بنا ئي وزيراعليٰ هائوس ڇڏيو آهي. هونئن ته پي پي قيادت پاران مسلسل سياسي فرمانبردارين جي صلي ۾ جيڪي سور مليا سي مليا تنهن جي ڳڻتين به سندس جيءَ کي ضرور جهوريو هوندو پر وڏ وزارت جي آخري ڏهاڙي تي ناصر شاهه جي وزيرن، مشيرن ۽ ڪامورن ڪڙن جي سامهون چيل ان جملي به پڪ سان تڪليف ڏني آهي ته سائين ٿڪل آهي کيس آرام ڪرڻ ڏيو. ناصر شاهه جي ان جملي جي ردعمل ۾ سڄو ڏينهن سائين قائم علي شاهه جي سامهون ڪو به فائيل يا سمري دستخط لاءِ سامهون نه آئي ۽ ان جملي جي تلخي قائم علي شاهه کي اهڙي ڪاوڙ ڏياري جو ”الوداع“ چوڻ کانسواءِ ئي سائين هليو ويو.

قائم علي شاهه کان جيڪڏهن وڏ وزارت ڇڏرائڻي ئي هئي ته ان جا ٻيا کوڙ طور طريقا به آڏو اچي پئي سگهيا. مثال طور ائين ٿي پئي سگهيو ته سائين ڪنهن تڪليف جو عذر ڄاڻائي قيادت کي وڏ وزارت ڇڏڻ جي گذارش ڪري ها ۽ قيادت ان جي مجبوريءَ کي سامهون رکندي پارٽيءَ جو اجلاس طلب ڪري ها. پارٽي قيادت قائم علي شاهه جي يارهن سالن جي ٽن وڏ وزارتن جي دورن جي ڪارڪردگين کي پنهنجي نقطي نگاهه سان آڏو آڻي ها. قائم علي شاهه جي پارٽي سان ڌرين بابت ڪا ڀرپور تقريب ڪوٺائي وڃي ها. قائم علي شاهه جي ڪارڪردگين کي پارٽي اڳواڻ، مشير، وزير ۽ لاڳاپيل دوست ساٿي پنهنجي پنهنجي تجربن جي روشنيءَ ۾ بيان ڪن ها. اهو سڀ ڪجهه ۽ ان کان علاوه گهڻو ڪجهه ٿي پئي سگهيو. ٿي ته اهو به سگهيو پئي ته پارٽي قيادت پرنٽ ۽ اليڪٽرانڪ ميڊيا ذريعي پارٽي فنڊ مان قائم علي شاهه جي ڪارڪردگين جي حوالي سان شانائتا اشتهار ڇپرائي ۽ نشر ڪرائي ها پر اهو سڀ هڪ خواب آهي هڪڙو خيال آهي ۽ زميني حقيقتون جيڪي چغليون هڻن ٿيون، اهي سيني ۾ سڌي تير جون تلخيون سانڍن ٿيون.

قائم علي شاهه بنيادي طور تي پارٽي قيادت جي ها ۾ ها ملائيندڙ اهو شريف انسان آهي، جنهن جي اکين آڏو بي شمار گهڻ رخين ڏاڍائين جون سچايون آهن. هن پنهنجي وڏ وزارتن جي سمورن دورن ۾ جيڪي ستم سٺا، انهن تي سدائين صبر ڪيو. هن ڪڏهن به منهن نه گهنجايو، ڪٿي به ڪا توائي نه ڏيکاري. بس پارٽي جي ”خاموش خدمت گذار“ طور مصلحت ۽ مفاهمت جي نانءَ ۾ سياسي وفاداري نڀائي. پارٽي قيادت توڙي، پارٽي اڳواڻ جيتوڻيڪ کيس چڱن لفظن ۾ ياد ڪن ٿا پر جنهن خراج جو هو مستحق هو کيس عملي طور تي نه مليو آهي.

قائم علي شاهه سنڌ کي ڇا ڏنو يا ورتو؟ اهو هڪ الڳ سوال آهي پر ايترو ضرور چئي سگهجي ٿو ته گهٽ ۾ گهٽ هن پنهنجي شهر ۽ ضلعي کي ٺاهيو. اهو ساڳيو جذبو ۽ ترجيح جيڪڏهن سنڌ جي ٻين وڏن وزيرن جي به هجي ها ته اڄ گهٽ ۾ گهٽ سنڌ جا ڏهن کان پندرهن ضلعا ڪنهن نه ڪنهن مهانڊي ۾ ڏسجن ها.سنڌ جي وڏي وزير جي تبديليءَ بابت ٽاڪ شوز ۾ پارٽي اڳواڻ چون ٿا ته قائم علي شاهه ميٽنگن ۽ پريس ڪانفرنسن ۾ وڏي ڄمار سبب ڪجهه تڪليف پئي محسوس ڪئي، ان ڪري پارٽي قيادت سندس مجبوري ۽ مسئلي کي محسوس ڪندي اهو وقتائتو فيصلو ڪيو آهي.

هڪڙو تاثر اهو به آهي ته پيپلزپارٽي آزاد ڪشمير ۾ عبرت ناڪ شڪست کانپوءِ سنڌ ۾ پنهنجي سياسي گرفت برقرار رکڻ لاءِ اقتدار جي بچي ويل ڏيڍ سال دوران وڃايل ساک بحال ڪرڻ جا سانباها ڪري رهي آهي. مان ان تاثر سان سهمت ناهيان. ڪشمير ۾ جيڪو ڪجهه ٿيو اهو پارٽي قيادت جي غلط فيصلن ۽ لاپرواهين جو نتيجو هو، جيڪي لاشعوري نه هئا. اهڙي ريت، پاڪستان جي ٻين سمورن صوبن مان پي پي جي تڏا ويڙهه ٿي آهي، سا به ڪنهن جي پِٽ پاراتي جو نتيجو نه پر پارٽي جي ڪارڪردگيءَ جو نتيجو آهي. سنڌ ۾ جيڪا گهڻ رخي ڀينگ ٿي آهي سا به ڪنهن اونداهي رات جي واردات ناهي. ان ڪري سنڌ ۾ وڏ  وزارت جي تبديلي چهرا ته ضرور تبديل ڪندي باقي ان سان ڪو خاص فرق پوڻو ناهي.

گذريل ڪجهه هفتن کان صوبائي گهرو وزير سهيل انور سيال جي ڀاءُ طارق سيال جي ويجهي ساٿي اسد کرل واري معاملي سرڪار جي جيڪا پت وائکي ڪئي آهي سا ڳالهه هاڻ ڪا ڳجهارت نه رهي آهي پر اهڙا اسد کرل هر تعلقي ۽ ضلعي ۾ موجود آهن، جن جا رڳو نالا تبديل آهن پر ڪارڪردگين ۾ بلوچستان جي ناڻي کاتي جي اڳوڻي سيڪريٽري مشتاق رئيساڻي کان به خراب ساک پت رکن ٿا. سوال اهو آهي ته انهن خلاف ڪهڙي ڪارروائي ٿيندي؟ يا اهي جيڪي ڀوتارن جي ٽيڪ تي آهن تن ۾ ڪير هٿ وجهندو؟

اهي ڀوتار ۽ چونڊيل نمائندا جن اهڙا ماڻهو رکرايا ئي ادارن جي ڀينگ ڪرڻ لاءِ آهن، جن هڪ ئي ڌڪ سان ادارن جون بجيٽون ۽ فنڊ وڏي چالاڪيءَ سان تين وال ڪيا آهن. سنڌ جي ڪيترن ئي تعلقه ميونسپلن جون ڪروڙين رپين جون ماهوار قسطون ڪڍرائي ڀوتارن کي ٺٺ ڪرايا آهن. ملازم اڄ به پگهارن لاءِ مظاهرا ڪندي نظر اچي رهيا آهن.

سوشل ميڊيا تي پيپلزپارٽيءَ جي حڪومتي دور جي جهڙي ريت پت وائکي ٿي آهي، اهو سڀ ڪجهه جيڪڏهن ساڳئي تسلسل سان پرنٽ ۽ اليڪٽرانڪ ميڊيا ۾ ڇپجن ۽ نشر ٿيڻ شروع ٿي وڃي ته صورتحال ڪٿي وڃي دنگ ڪندي!؟ سنڌ ۾ وڏي وزير جي تبديلي تي مختلف حوالن سان مختلف دليل ڏيندي پرنٽ ۽ اليڪٽرانڪ ميڊيا توڙي سوشل ميڊيا ۾ تبصرا ٿي رهيا آهن. منهنجو نقطئه نگاهه انهن مڙني کان مختلف آهي. پڙهندڙن کي ياد هوندو ته هنن ئي صفحن تي مون وفاقي گهرو وزير چوڌري نثار جي سنڌ ۾ رينجرز جي موجودگي بابت بيان جو ذڪر ڪيو هو ۽ ان کي سنڌ حڪومت لاءِ وفاق جي ڌمڪي قرار ڏنو هو. سنڌ حڪومت ۽ وفاق ۾ پڪ سان ڀنڊڻ شروع ٿي وڃي ها پر آصف علي زرداري وڏي سياڻپ کان ڪم وٺندي، رينجرز اختيارين وارو معاملو اينگهائڻ لاءِ سنڌ ۾ وڏي وزير جي تبديليءَ جو فيصلو ڪيو. رينجرز کي جيڪڏهن اختيار ڏيڻا هيا ۽ معاملو جيڪڏهن سنڌ اسيمبليءَ جي اجلاس مان منظوري وٺڻ سان ئي مشروط هو ته اهو اجلاس ته قائم علي شاهه به گهرائي پئي سگهيو پر ڇاڪاڻ ته پي پي جي مک قيادت ان معاملي تي ڪنهن وڌيڪ بارگيننگ جو سوچيو پئي، ان ڪري سنڌ ۾ وڏي وزير جي تبديلي سبب رينجرز اختيارين جي توسيع نئين ڪابينا سان مشروط ڪئي وئي.

ظاهر آهي ته وڏي وزير ۽ ان جي ڪابينا جي جوڙجڪ ۽ ان جي متحرڪ ٿيڻ ۾ ٻه هفتا لڳي ويندا ۽ انهن ٻن هفتن دوران وفاق ۽ سنڌ سرڪار وچ ۾ مفاهمت جا جيڪي نوان دڳ پيچرا ٺهندا، تن ۾ گهڻو ڪجهه واضح ٿيڻو آهي. اها الڳ ڳالهه آهي ته خلق کي اندر ئي اندر پچندڙ ان سياسي کچڻي جي خبر نه پئي آهي.

دبئي ۾ پي پي اجلاس جي فيصلن جا اڃا نتيجا ئي نروار نه ٿيا هيا ته ٽي وي چئنلز پنهنجي هيڊنگس ۾ قائم علي شاهه کي بي اختيار وزيراعليٰ ڪوٺڻ شروع ڪيو هو. نه رڳو ايترو پر هن جي پارٽي قيادت جي فيصلن سان حڪومتي عملداري مشروط هئڻ واري وڊيو ڪلپ به ڏيکاري پئي وئي. هڪ اڌ ٽي وي چئنل ته وقت کان اڳ ئي اهو به چوڻ شروع ڪري ڏنو هو ته رينجرز جا اختيار گهرڻ لاءِ دبئي پهتل قائم علي شاهه پنهنجي ڪرسي وڃائي ايندو. اها خبر ۽ ان قسم جا تبصرا رينجرز وٽ قائم علي شاهه جي لاءِ ڪنهن سٺي ساک پت جو سبب بڻيا الائي نه پر ايترو ضرور ٿيو ته عام ماڻهو وٽ قائم علي شاهه جو هڪ ساکائتو تعارف ضرور جڙيو. قائم علي شاهه بابت پارٽي قيادت کي اهي تحفظات به هئا ته اهو وفاق وٽ يا وزيراعظم وٽ به اهڙي ئي فرمانبرداري ڏيکاري ٿو، جهڙي سندس پارٽي قيادت جي آڏو آهي.

پارٽي قيادت جو موقف اهو ٻڌڻ ۾ آيو آهي ته رويي ۾ لچڪ خراب ڳالهه ناهي پر آسانيءَ سان مخالف جي ايجنڊا تي عمل ڪرڻ به ڏاهپ ناهي. قائم علي شاهه کان وڏ وزارت جي ڪرسي کسجي وئي آهي يا کسڪي وئي آهي. ان بابت جيترا وات اوتريون ئي ڳالهيون آهن پر حقيقت اها آهي ته آصف علي زرداري هڪ تير سان ٻه شڪار ڪيا آهن هڪ ته سنڌ ۾ پارٽي اندر موجود ڇڪتاڻ کي ڪنٽرول ڪرڻ جي حڪمت عملي اختيار ڪئي وئي آهي. ڪابينا ۾ رهندڙن ڪي مهانڊا گهر ڀيڙو ٿيندا ته ڪي نيون صورتون سامهون اينديون. اختيارن جي انهيءَ منتقليءَ سان پارٽي اندر هڪ توازن قائم ٿيندو. ٻيو ته رينجرز سميت لاڳاپيل ڪجهه اهم معاملن بابت به امڪاني خطري کي ٽارڻ، وقتي طور جواز فراهم ٿيندا.

سو عوام ان خوش فهميءَ ۾ نه رهي ته سنڌ ۾ نئين قيادت اچڻ سان کير جون نديون وهڻ شروع ٿي وينديون. ٽٽل ڦٽل روڊ رستا موٽروي جو ڏيک ڏيڻ لڳندا. شهرن ۽ ڳوٺن مان گندگي دور ٿي ويندي. ادارن ۾ ڪرپشن جي رستا روڪ ٿيندي ۽ اهل ماڻهن جي عزتن جا نوان سج اڀرندا. پي پي وارن ته نوڪرين جي نئين آسامين جي آڌار تي هاڻ سان ئي واڪ لڳايا آهن،  پئسن جون وصوليون شروع ڪري ڏنيون آهن. البته ايترو آهي ته آسامين جي لاءِ طئه ٿيل طريقه ڪار پوري ڪرڻ جي تاڪيد ڪئي پئي وڃي، جڏهن ته اڳ فقط بنگلن تي لسٽون ٺاهي آرڊر ڏنا ويندا هئا.

(روزاني عبرت)

وال پــــيــــپـــــــر ؛ ڪراچيءَ ۾ دهشتگردن جي نشاني تي آيل فوجي جوان

سنڌ جي راڄڌاني ڪراچيءَ ۾ ڪالهه شام ٻن فوجي جوانن کي نشانو بڻائي شهيد ڪيو ويو آهي. اهو واقعو شهر جي معروف ترين علائقي صدر ۾، موٽرسائيڪل تي سوار دهشت گردن طرفان فوجي گاڏيءَ کي نشانو بڻائڻ سبب پيش آيو. واقعي ۾ لاس نائيڪ عبدالرزاق ۽ سپاهي خادم حسين شهيد ٿيا آهن. هي ڪو پهريون ڀيرو ناهي جو شهر ۾ فوجي جوانن کي نشانو بڻايو ويو آهي. گذريل سال ڊسمبر ۾ به شهر جي معروف ترين ايم جناح روڊ تي ملٽري پوليس جي گاڏيءَ کي نشانو بڻائي ٻن جوانن کي شهيد ڪيو ويو هو.

ڪراچي ننڍي کنڊ جي ورهاڱي کان وٺي بدامنيءَ جي باهه ۾ سڙندي رهي آهي، ورهاڱي کان اڳ خطي جي انتهائي پرامن ليکجندڙ هن شهر کي هڪ منظم سازش تحت فرقيوار، لساني ۽ ڏوهاري گروهن جي حوالي ڪيو ويو، جنهن کانپوءِ هن شهر منجهان امن ايئن ٽاهه کائي ڪيڏانهن گم ٿي ويو آهي، جيئن بندوق جي ٺڪاءَ کان ٽهي پکي اڏي هليا ويندا آهن. ڪراچي ڏهاڪن کان رت ڳاڙيندي رهي آهي پر هن شهر ۾ دائمي امن جي قيام لاءِ ڪڏهن به ڪا سنجيده ڪوشش ٿيندي نظر نه آَئي آهي. وقتن به وقتن آپريشن ڪري عارضي امن ته ڪرايو ويندو رهيو آهي پر دور بدلجڻ بعد ئي ماري ٻرن مان نڪري وري به شهرين کي ۽ قانون لاڳو ڪندڙ ادارن کي نشانو بڻائڻ جي ڪِرِت سان پئي لڳل رهيا آهن.

ڪراچيءَ ۾ ٽارگيٽ ڪلنگ، ڀتي، اغوائن ۽ دهشت گرديءَ جا واقعا مشرفي آمريت کان وٺي ايترا ته چوٽ چڙهيا جو سيپٽمبر 2013ع تي شهر اندر رينجرز جي اڳواڻيءَ ۾ ٽارگيٽيڊ آپريشن شروع ڪيو ويو. هي آپريشن وفاقي سرڪار سنڌ حڪومت جي راضپي ۽ سمورين واسطيدار ڌرين جي صلاح مشوري سان شروع ڪيو هو. هي آپريشن، حقيقت ۾ شهر اندر بدامني وڌڻ جو سپريم ڪورٽ طرفان ورتل پاڻمرادي نوٽيس جي نتيجي ۾ شروع ٿيو هو.

پاڪستان رينجرز سنڌ جي سپريم ڪورٽ ۾ جمع ڪرايل رپورٽ موجب آپريشن شروع ٿيڻ يعني 5 سيپٽمبر 2013ع کان وٺي مئي 2016ع تائين 31 مهينن اندر شهر جي مختلف علائقن ۾ ڪارروايون ڪري 848 ٽارگيٽ ڪلر گرفتار ڪيا ويا، جن جو تعلق سياسي توڙي مذهبي ۽ بندش پيل تنظيمن سان هو. اهي ٽارگيٽ ڪلر مجموعي طور 7 هزار ٻه سئو چوويهه انسانن جي خون ۾ ملوث هئا، جن کي گرفتاريءَ کانپوءِ ضروري قانوني گهرجون پوريون ڪرڻ لاءِ پوليس جي حوالي ڪيو ويو. ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته آپريشن جي نتيجي ۾ ڪراچيءَ جي ماڻهن سُک جو ساهه کنيو آهي. دهشت گردي، ٽارگيٽ ڪلنگ، ڀتي خوري توڙي اغوا جي وارداتن ۾ نمايان گهٽتائي ٿي آهي پر ايئن قطعي به چئي نه ٿو سگهجي ته شهر ڪو ڏوهن ۽ دهشت گرديءَ کان مڪمل طور پاڪ ٿي ويو آهي. انگن اکرن تي جي نظر ڦيرائجي ته گذريل سال يعني 2015ع ۾ هيءُ آپريشن هلندي به شهر اندر هڪ هزار 19 ماڻهو ٽارگيٽ ڪلنگ جو نشانو بڻيا، هلندڙ سال هيل تائين 390 ماڻهو دهشت گرديءَ جو نشانو بڻجي چڪا آهن، جيڪو انگ گذريل سال ان عرصي دوران 664 هو، مطلب ته ٽارگيٽ ڪلنگ هجي يا ٻيا ڏوهه قانون لاڳو ڪندڙ ادارن ۽ سنڌ پوليس جي گڏيل ڪوششن سبب شهر مان خوف ۽ ڀئُه جو ماحول ختم ضرور ٿيو آهي، نتيجي ۾ معاشي سرگرميءَ کي هٿي ملي آهي، نه ته هڙتالو ٿين ٿيون نه ئي وري ڪنهن جي داداگيري هلي ٿي پر دهشت گردن ۽ ڏوهارين جو جيئن ته ڪو دين ايمان ڪين ٿيندو آهي، تنهن ڪري اهي رکي رکي ڪا اهڙي واردات ڪري وڃن ٿا جو هن شهر ۾ اڃا به غير محفوظ هئڻ جو احساس وري جنم وٺڻ شروع ڪري ٿو.

مشهور قوال امجد صابري جو قتل، شهر اندر منظم رٿابنديءَ سان ٽريفڪ پوليس هلڪارن کي نشانو بڻائڻ جي پيش آيل واقعن توڙي گذريل سال ملٽري پوليس جي گاڏيءَ تي فائرنگ ڪري ٻن جوانن کي شهيد ڪرڻ ۽ ڪالهه به ٻن فوجي جوانن جي ٽارگيٽ ڪلنگ ۾ شهادت جي واقعن کي ان سلسلي ۾ حوالي طور وٺي ۽ ڏسي سگهجي ٿو.

ڪالهه ڪراچيءَ ۾ پيش آيل ڪارروائيءَ کي يقيني طور ملڪ دشمن عنصرن جي ڪارروائيءَ کي يقيني طور ملڪ دشمن عنصرن جي ڪارروائي ئي چئي سگهجي ٿو، جيڪي ملڪ جي معاشي ڪرنگهي جي هڏي ليکجندڙ سنڌ جي هن شهر ۽ ملڪ کي ڪمزور ڪرڻ لاءِ اهڙيون بزدلاڻيون ڪارروايون ڪندا رهيا آهن.

هي واقعو اهڙي وقت پيش آيو آهي، جڏهن سنڌ ۽ وفاقي حڪومت ۾ رينجرز کي مليل پوليس جي خاص اختيارن ۾ واڌ تي تڪرار هلندڙ آهي، جڏهن ته وڏي وزير سميت سنڌ ڪابينا جي تبديليءَ جو مرحلو به هلندڙ آهي، سو اهڙي صورتحال ۾ فوجي گاڏيءَ کي نشانو بڻائڻ جو واقعو يقيني طور سنڌ سرڪار، وفاقي سرڪار ۽ قانون لاڳو ڪندڙ ادارن سميت سمورن لاڳاپيل ادارن لاءِ هڪ چيلينج ضرور آهي. اميد ڪجي ٿي ته هن واقعي ۾ ملوث عنصرن کي هٿ ڪري منطقي انجام تائين پهچايو ويندو ۽ ڪراچي کي امن جو گهوارو بڻائڻ جون جيڪي ڪوششون ٿي رهيون آهن، سي بنا ڪنهن رنڊ روڪ جي جاري رکيون وينديون.

قائم علي شاهه جا اٺ سال ڪيئن رهيا؟

رياض سهيل

سنڌ ۾ گذريل 8 سالن ۾ اهڙا ڪيئي موقعا آيا جڏهن ڳالهه ان سطح تي پهتي ته وزيراعليٰ کي تبديل ڪرڻ گهرجي. پر سيد قائم علي شاهه پنهنجي فرمانبرداريءَ سبب هميشه اهڙي صورتحال کي مات ڏئي پارٽي قيادت جو اعتماد حاصل ڪري وٺندو هو.

2008ع جي عام چونڊن کانپوءِ جڏهن وزيراعظم لاءِ يوسف رضا گيلانيءَ جي نامزدگي سياسي حلقن لاءِ حيرانگيءَ جو سبب بڻي هئي، بلڪل ساڳي طرح هڪ بزرگ شخص جي وزيراعليٰ طور نامزدگي کي به ڪجهه حلقن ۾ پسنديدگيءَ جي نگاهه سان نه ڏٺو ويو هو. پر اعليٰ قيادت جا تيور ڏسي اهي خاموش رهيا. سيد قائم علي شاهه جي سربراهيءَ ۾ صوبائي حڪومت تي صحت، تعليم ۽ امن امان سميت ڪيئي شعبن ۾ حڪمرانيءَ جي طور طريقن ۽ بدعنوانين جا الزام لڳندا رهيا.

2010ع ۽ 2011ع ۾ ٻوڏ جون تباهيون ڪراچيءَ ۾ سياسي ۽ لساني بنيادن تي قتل عام، متحده قومي موومينٽ جو سياسي دٻاءُ اهي چيلينجون هيون، جيڪي سندس ڪرسيءَ کي هر هر لوڏينديون رهيون. معاملا جڏهن سپريم ڪورٽ ۾ پهتا ته سندس طرز حڪمرانيءَ بابت آڱريون کڄڻ لڳيون.

2013ع جي عام چونڊن کانپوءِ پيپلز پارٽيءَ جي ٻين صوبن ۾ شڪست کانپوءِ سنڌ ۾ قيادت جي ڪَرم جي نظر وري به سيد قائم علي شاهه تي پئي ۽ کيس وري به ان عهدي تي چونڊيو ويو پر هن ڀيري وفاق ۾ پيپلز پارٽي نه پر مسلم ليگ (ن) جي حڪومت هئي ۽ ان مدت ۾ ئي 18 هين ترميم تحت صوبن جي وسيلن ۾ اضافو به ٿيو، پر ان سان طرز حڪمرانيءَ ۾ بهتريءَ بدران ڪرپشن جون شڪايتون سامهون اچڻ لڳيون.

رڳو ٿر ۾ ٻارڙن جي فوت ٿيڻ جا واقعا ئي نه پر صحت، تعليم ۽ آبپاشي سميت خدمتن جي هر شعبي ۾ وزيراعليٰ سيد قائم علي شاهه جي اڳواڻيءَ ۾ حڪومت جي ڪارڪردگي ماڻهن کي متاثر ڪري نه سگهي. غير سرڪاري تنظيم پلڊ اپ جو سربراهه احمد بلال محبوب چئي ٿو ته سنڌ حڪومت جي ڪارڪردگي مجموعي طور مايوس ڪن حد تائين ڪمزور رهي. گذريل اٺن سالن ۾ ان جي ڪا ڪاميابي ڳولڻ ڏاڍو مشڪل آهي، ان رڳو ڪم ٽپايو آهي، باوجود ان جي پارٽي اندر ڌڙابندي هئي ۽ سنڌ جو مينڊيٽ به ورهايل هو.

تجزيا نگار ڊاڪٽر توصيف احمد جو چوڻ آهي ته سيد قائم علي شاهه ۽ سندس خاندان ڪنهن به اسڪينڊل ۾ ملوث نه رهيا، جيڪا گورننس ۽ ميرٽ پامال ٿي ۽ سموري سنڌ گند جي ڍير ۾ تبديل ٿي وئي، ان ۾ غلطي قائم علي شاهه جي هئي يا پيپلز پارٽيءَ جي قيادت جي جنهن قائم علي شاهه کي آزاديءَ سان ڪم ڪرڻ نه ڏنو، نتيجي ۾ ڪرپشن ۾ اضافو ٿيو ۽ مجموعي طور سنڌ پسماندگيءَ جو شڪار ٿي وئي.

ڪراچيءَ ۾ جڏهن ٽارگيٽيڊ آپريشن جو فيصلو ڪيو ويو ته صوبائي حڪومت جي گرفت شهر تائين ڪمزور ٿي ۽ جڏهن رينجرز ڊاڪٽر عاصم حسين فشر مين ڪو آپريٽو سوسائٽي جي چيئرمين نثار مورائيءَ جي گرفتاريءَ کانپوءِ بلڊنگ ڪنٽرول اٿارٽيءَ ڏانهن قدم وڌايا ۽ ڪرپشن جي معاملن کي کنيو ته صوبائي حڪومت هڪ لڪير ڇڪي ورتي ۽ ان کي رينجرز جي ان ڪردار کي اختيار اورانگهڻ قرار ڏنو.

ڪراچيءَ ۾ ايم ڪيو ايم جي ڪارڪنن جي گمشدگي، حراست ۾ فوت ٿيڻ ۽ اڳوڻي سٽي ناظم مصطفيٰ ڪمال جي آمد ۽ سياسي جماعت جي اعلان تي ايم ڪيو ايم جي خدشن کي ٻڌو اڻ ٻڌو ڪيو ويو پر باقراڻي مان صوبائي وزير سهيل انور سيال جي ڀاءُ جي دوست اسد کرل جي گرفتاري ۽ حملي آورن طرفان ڇڏائڻ هڪ نئين تڪرار کي جنم ڏنو ۽ رينجرز سڄي سنڌ اندر آپريشن بابت پنهنجي موقف کي انتهائي سخت انداز سان پيش ڪيو، سيد قائم علي شاهه رينجرز جي مقرري ۽ اختيارن ۾ واڌ تي قيادت سان مشوري لاءِ دبئي ويو هيو، جتي کيس تبديل ڪرڻ جو فيصلو سامهون آيو.

صحافي ۽ تجزيانگار فياض نائچ سمجهي ٿو ته جڏهن آصف علي زرداريءَ چيو هو ته هو ”اينٽ سي اينٽ بجا دينگي“ ان وقت به وزيراعليٰ سيد قائم علي شاهه ئي هو، هينئر ته صورتحال ان کان وڌيڪ ڇڪتاڻ واري نه هئي. هو سمجهي ٿو ته وزيراعليٰ جيڪو به ٿيندو، سو موقف اهو ئي اختيار ڪندو، جيڪو آصف زرداريءَ جو هوندو. جن به ڌرين سان سياسي ۽ انتظامي معاملا طئي ٿين ٿا سي وزيراعليٰ نه پر دبئيءَ ۾ پارٽي قيادت طئي ڪري ٿي.

سنڌ ۾ روز مرهه جا جيڪي معاملا آهن سي آصف زرداريءَ جي ڀيڻ فريال ٽالپر هلائيندي رهي آهي، ان کان اڳ اويس مظفر وزيراعليٰ کان وڌيڪ بااختيار سمجهيو ويندو هو، اهڙي طرح اڳوڻو گهرو وزير ذوالفقار مرزا وزيراعليٰ کان وڌيڪ طاقتور ۽ بااختيار نظر ايندو هو، وزيراعليٰ ته بس سيٽ تي ويهڻ تائين محدود رهجي ويو هو. غير سرڪاري تنظيم فيئر اينڊ فري اليڪشن يعني فافن جي سربراهه مدثر رضويءَ جو چوڻ آهي ته قيادت جي تبديليءَ کان مثبت تبديلي جي اميد ڪري سگهجي ٿي.

سنڌ جي صورتحال 2008ع کان وٺي هڪ جهڙي آهي، ان ۾ ڪابه تبديلي آندي ئي ناهي وئي، يقينن جڏهن نئون وڏو وزير ايندو ته ان اڳيان چيلينجون هونديون ۽ ذميواري به وڌي ويندي، ڇو جو ان کي پنهنجي قابليت ثابت ڪرڻي پوندي، سنڌ اسيمبليءَ جي 168 ميمبرن واري ايوان ۾ پاڪستان پيپلز پارٽيءَ جون 92 سيٽون آهن، وزيراعليٰ جي چونڊڻ ۾ ان کي ڏکيائي ڏسڻي نه پوندي.

پاڪستان پيپلز پارٽيءَ کي ملڪ جي سڀ کان وڏي جماعت هئڻ جو اعزاز حاصل رهيو آهي، هاڻي ان جي حڪمراني سوڙهي ٿي سنڌ صوبي تائين محدود رهجي وئي آهي، ان صوبي کي ماڊل بڻائڻ پيپلز پارٽيءَ ۽ ايندڙ وزيراعليٰ ٻنهي لاءِ هڪ مشڪل امتحان آهي، ڇو جو اها ڪارڪردگي ان کي اڳتي وڌڻ يا اڳتي وڌڻ کان روڪڻ جو سبب بڻجندي.

تجزيا نگار ڊاڪٽر توصيف احمد جو چوڻ آهي ته پ پ جو ماضيءَ جو اٺن سالن جو تجربو، چاهي اهو وفاق جو هجي، بلوچستان يا ڪشمير يا سنڌ جو هجي ان مان ته اهو ئي ثابت ٿيو آهي ته اها وزيراعليٰ  کي آزاديءَ سان ڪم ڪرڻ جو موقعو نه ڏيندي پر جي اڃا به زرداريءَ ڀت تي لکيل لکڻيءَ کي نه پڙهيو ته پوءِ پيپلز پارٽيءَ جو مستقبل سنڌ ۾ به پوڙهو ٿي ويندو.

فافن جو سربراهه مدثر رضوي چئي ٿو ته پيپلز پارٽي جي قيادت سنڌ حڪومت تي گهڻو اثر انداز ٿئي ٿي پر هو ان کي غلط نه ٿو سمجهي، ڇو جو پارٽيءَ جو جيڪو پروگرام آهي تنهن تي ته حڪومت عمل ڪري، هن بهتر حڪمراني، ڪرپشن ۽ غربت جي خاتمي جا جيڪي واعدا ڪيا آهن، تن کي پورا ڪري.

(بي بي سي جي ٿورن سان)