سال 2019ع ؛ عالمي خبرن جي آئيني ۾.

شفيق الرحمان شاڪر

جنوري ؛ــ  فرانس جي اختيارين طرفان ماڻهن کي امن امان بحال ڪرڻ جي اپيل ڪئي ويئي جڏهن ”پيلي قميص“ احتجاج شروع ٿيو.اٽڪل پنجاهه هزار ماڻهو انهن مظاهرن ۾ شريڪ ٿي رهيا هئا. جرمن سياستدان فرينڪ ميگنٽز کي اڻ ڄاتل منهن ڍڪيل ٽن ماڻهن مار ڏيئي بيهوش ڪري ڇڏيو. نڪولس ميڊورو ٻيو ڀيرو وينزويلا جي صدر طور قسم کڻي ورتو توڙي جو ڪيترائي ملڪ نڪولس جي چونڊ کي جائز نه سمجھي رهيا هئا. پولينڊ جو ميئر پاول ايڊامووڪز هڪ اهڙي پروگرام اندر اسٽيج تي دل جو دورو پوڻ سبب مري ويو جنهن ۾ هو ٻارن لاء هڪ خيراتي اسپتال قائم ڪرڻ بابت ڳالهائي رهيو هو. ڪجهه باغين نيروبيء جي هڪ هوٽل تي حملو ڪيو جنهن ۾ گھٽ ۾ گھٽ 21 ماڻهو مري ويا. گھٽ ۾ گھٽ ويهه ماڻهو مارجي ويا جڏهن ڪولمبيا جي بگوٽا پوليس اڪيڊميء ۾ ڪار بم ڌماڪو ٿيو.شڪي حملي آور به مري چڪو هو. فلپائين جي هڪ چرچ ۾ بم حملو ٿيو جنهن ۾ اٽڪل 20 ماڻهو مري ويا ۽ سو کن زخمي ٿيا.

فيبروري ؛ــ پيرس جي هڪ عمارت اندر فائرنگ جي نتيجي ۾ 10 ماڻهو مري ويا.پوليس هڪ چاليهه سالا عورت کي شڪ جي بنياد تي گرفتار ڪري ورتو. ڪيمرون ۾ اغوا ڪارن سان ڳالهين بعد 176 ماڻهن کي آزاد ڪرايو ويو جيڪي هٿياربندن طرفان اسڪول ۾ داخل ٿي باندي بڻايا ويا هئا. سوڊان جي صدر عمر بشير ملڪ ۾ ايمرجنسيء جو اعلان ڪري ڇڏيو.انهيء کان اڳ سوڊان ۾ حڪومت مخالف مظاهرا ٿي رهيا هئا. ايراني وزير خارجه جاويد ظريف پنهنجي عهدي تان استعيفا ڏيئي ڇڏي.  اعلان ڪيو ويو ته اسرائيلي وزير اعظم نيتن ياهو کي رشوت جي الزام هيٺ چارج شيٽ ڪيو پيو وڃي. پاڪستان گرفتار ڪيل ڀارتي پائليٽ اڀي نندن کي ڀارت حوالي ڪري ڇڏيو.

مارچ ؛ ـــ الجيريا ۾ عوام اتان جي صدر عبد العزيز بوليفڪا جي ان اعلان خلاف روڊن تي نڪري آيو جنهن ۾ هن چيو هو ته هو پنجون ڀيرو به صدر رهندو. وينزويلا حڪومت جرمن سفير کي ملڪ نيڪالي ڏيڻ جو اعلان ڪيو ان الزام هيٺ ته هو حڪومت مخالف احتجاج توڙي وينزويلا جي اندروني معاملن ۾ مداخلت ڪري رهيو آهي. ايٿوپيا جو هڪ هوائي جهاز اڏام کان ڪجهه دير بعد ئي ڪري تباهه ٿي ويو جنهن جي نتيجي ۾ 157 مسافر اجل جو شڪار بڻيا. ٻه هٿياربند هڪ اسڪول ۾ داخل ٿيا ۽ انڌا ڌنڌ فائرنگ شروع ڪري ڏني جنهن جي نتيجي ۾ گھٽ ۾ گھٽ 8 ماڻهو مري ويا. هڪ 28 سالا شخص برينٽن ٽيرنٽ ڪرسٽ چرچ جي مسجد ۾ داخل ٿي فائرنگ شروع ڪري ڏني جنهن سبب 49 ماڻهو مري ويا. شڪارين جي ويس ۾ ڪجهه هٿيار بند مالي ڳوٺ ۾ داخل ٿيا ۽ 134 ماڻهن کي بيدرديء سان ماري ڇڏيو.

اپريل ؛ ـــ آمريڪا ترڪيء کي خبردار ڪيو ته اهو روس کان اينٽي ايئر ڪرافٽ ميزائيل وٺڻ کان پهرين سوچي. سوڊان ۾ عوامي احتجاج دوران يارهن ماڻهو مري ويا. مظاهرين هاڻوڪي صدر جي ٽيهه سالا دور حڪومت جي پڄاڻيء لاء جدوجهد ڪري رهيا هئا. وڪي ليڪس جو باني جولين اسينج لنڊن ۾ گرفتار ڪيو ويو. ايٿوپيا ۾ 59 سرڪاري عملدار ڪرپشن ۽ ملڪ ۾معاشي بدحالي پيدا ڪرڻ جي الزامن هيٺ گرفتار ڪيا ويا. پيرو جو اڳوڻو صدر ايلن گارشيا سندس ئي بندوق جي فائر سان قتل ٿيل لڌو ويو.پوليس گارشياکي مني لانڊرنگ ۽ رشوت جي الزامن هيٺ گرفتار ڪرڻ جي تياري ڪري رهي هئي. ايسٽر سنڊي دوران سري لنڪا جي مختلف چرچز ۾ ڌماڪن سبب 290 ماڻهو مارجي ويا ۽ سوين زخمي ٿيا. ٻه سو سالا تاريخ ۾ پهريون ڀيرو جپاني بادشاهه اخيٽو اعلان ڪيو ته هو معزول ٿي رهيو آهي.

مئي ؛ ـــ ٿائيلينڊ ۾ نئين بادشاهه وجيرا لانگڪوم جي تخت ويهڻ جي تقريب ٿي. غزا ۾ اسرائيلي دهشتگردن هٿان 23 فلسطيني شهيد ٿي ويا. ايشيا جي سڀ کان پهرئين ملڪ تائوان ۾ ووٽ ذريعي هم جنس سان شاديء کي قانوني قرار ڏنو ويو. انڊونيشيا جو صدر جوڪو ويڊيدو ٻيو ڀيرو صدر چونڊجي ويو. مائونٽ ايوريسٽ تي چڙهندي اٺ ماڻهو مري ويا.

جون ؛ ــ هڪ رپورٽ موجب اهو اندازو لڳايو ويو ته ”ڪينيڊين نسل ڪشي” دوران هزارين قتل ۽ گم ٿيل ماڻهن ۾ وڏو انگ عورتن ۽ ننڍي عمر جي نياڻين جو به شامل هو. اها ڳالهه سامهون آئي ته هن وقت تائين چاليهن لکن کان وڌيڪ شهري وينيزويلا ڇڏي چڪا آهن جنهن جو سبب 1915 کان وينيزويلا ۾ پيدا ٿيل سياسي ۽ انساني معاملا آهن. اٽڪل ڏه لک ماڻهن هانگ ڪانگ جي روڊن رستن تي مظاهرو ڪيو. گھٽ ۾ گھٽ 26 ماڻهو زخمي ٿي پيا جڏهن يمن جي هڪ باغي گروپ سعودي هوائي اڏي تي ميزائيل فائر ڪيا. ٽن آپگھاتي حملي آورن ناجيريا ۾ بمن سان حملو ڪيو جنهن جي نتيجي ۾ 30 ماڻهو مري ويا. ايران اعلان ڪيو ته جيڪڏهن آمريڪا ايران خلاف پابنديون ختم نه ڪيون ته هو ايٽمي معاهدو ٽوڙي ڇڏيندو. امريڪي صدر ٽرمپ ايران کي خبردار ڪيو ته هو ايران تي حملو ڪري سگھي ٿو  جيڪر ايران پنهنجا ايٽمي هٿيار ٺاهڻ کان باز نه آيو.

جولائي ؛ ــــ باغين سعودي عرب جي هوائي اڏي تي ڊرون حملو ڪيو جنهن ۾ 9 ماڻهو زخمي ٿيا. لبيا جي هڪ پناهگير ڪيمپ تي ٿيل هوائي حملي ۾ 40 ماڻهو مارجي ويا. سوين مظاهرين گھريلو تشدد خلاف احتجاج لاء پيرس ۾ گڏ ٿيا. روس پنهنجو جوڙيل ايئر ڊفينس ميزائيل سسٽم ترڪي حوالي ڪيو. هڪ ننڍي عمر واري آپگھاتي بمبار افغانستان ۾ هڪ شاديء دوران 5 ماڻهو ماري وڌا ۽ 40 کان مٿي زخمي ٿيا. 20 سالن اندرجپان ۾ بدترين قتل گري ۾هڪ شخص باهه ڏيئي 33 ماڻهو ساڙي ماري ڇڏيا. ايران تي الزام لڳو ته هن  برطانيا جو آئل ٽينڪر اغوا ڪري ورتو آهي. سوين ماڻهو ماسڪو ۾ اپوزيشن جي احتجاج ۾ شريڪ ٿيڻ تي گرفتار ڪيا ويا.ان کان اڳ 22000 ماڻهن ان قسم جي احتجاج ۾ شرڪت ڪئي هئي. نائيجيريا ۾ ۾ هڪ جنازي جي رسم دوران ٿيل حملي ۾ 65 ماڻهو مارجي ويا.

آگسٽ ؛ ــ فلپائيني حڪومت ڊينگيء سبب 622 ماڻهو مرڻ بعد ملڪ ۾ ڊينگيء کي قومي وبا قرار ڏيئي ڇڏيو.اٽڪل 146000ڊينگي ڪيس ان وقت تائين رپورٽ ٿي چڪا هئا. آمريڪا ۽ طالبان وچ ۾ امن ڳالهين باوجود ڪابل ۾ هڪ پوليس اسٽيشن ويجھو بم ڌماڪو ٿيو جنهن ۾ 14 ماڻهو مارجي ويا. هانگ ڪانگ ۾ مظاهرين شهرين وچ ۾ ايڪتا ظاهر ڪرڻ لاء ماڻهن جي ڊگھي زنجير جوڙي..

سيپٽيمبر ؛ــ  افغانستان  ۾ ٻه مختلف آپگھاتي  بم حملا ٿيا  جن ۾ اٽڪل پنجاهه ماڻهو مارجي ويا. افغان سيڪيورٽي فورسز طالبان جي لڪيل ٺڪاڻن تي حملو ڪيو جنهن جي نتيجي ۾ اتفاقي طور تي اهي چاليهه ماڻهو مارجي ويا جيڪي ڪنهن شاديء جي سڏ ۾ شريڪ هئا.  انڊونيشيا ۾ ٿيندڙ مظاهرا تشدد ۾ بدلجي ويا جنهن جي نتيجي ۾ 27 ماڻهو مري ويا.

آڪٽوبر ؛ ــ بغداد ۾ ٻن ڏينهن جي حڪومت مخالف مظاهرن بعد عراقي حڪومت ڪرفيو نافذ ڪري ڇڏيو. ترڪي پنهنجون زميني فوجون شام ۾ داخل ڪري ڇڏيون.يورپي يونين ترڪيء تي زور ڀريو ته اها ڪاروائي ترت روڪي وڃي، ايٿوپيا جي وزير اعظم ابي احمد کي امن جي نوبل ايوارڊ سان نوازيو ويو. بنگلاديش ۾ پوليس جي مظاهرين تي ڪيل فائرنگ جي نتيجي ۾ چار ماڻهو مارجي ويا. انگلنڊ ۾ هڪ ڪنٽينر ٽرڪ مان 39 مئل ماڻهن جا لاش هٿ ڪيا ويا.هڪ شڪيء کي گرفتار ڪري جاچ جو اعلان ڪيو ويو. آئي ايس آئي آيس ( داعش) جي اهم اڳواڻ ابوبڪر بغدادي جي امريڪي فوجين جي هڪ حملي ۾ مارجي وڃڻ جي دعويٰ ڪئي ويئي.

 نومبر  ؛ ــ شام جي هڪ شهر ۾ ڪار بم ڌماڪو ٿيو جنهن جي نتيجي ۾ 13 ماڻهو فوت ٿي ويا. ماليء ۾ هڪ دهشتگرد حملو ڪيو ويو جنهن ۾ ماليء جا 53 فوجي مري ويا. عراق ۾ ٿيندڙ حڪومت مخالف مظاهرن ۾ مرندڙن جو انگ 319 ٿي ويو. بولويا جي صدر ايوو مورالس پنهنجي چوڏهن سالا دور اقتدار بعد استعيفا ڏيئي ڇڏي. ايران  ۾ انٽرنيٽ جي بليڪ آئوٽ ٿي ويئي.

ڊسمبر ؛ ـــ نارٿ ميڪسيڪو ۾ سرڪاري عملدارن ۽ ڊرگ مافيا وچ ۾ ٿيل فائرنگ سبب 22 ماڻهو مارجي ويا. سوڊان جي هڪ فيڪٽريء ۾ ڌماڪو ٿيو جنهن ۾ گھٽ ۾ گھٽ 23 ماڻهو مري ويا جڏهن ته ڏيڍ سو کن زخمي ٿيا. دهليء جي هڪ فيڪٽريء ۾ باهه لڳي ويئي جنهن سبب اٽڪل 43 مزدور موت جي منهن ۾ هليا ويا. فنلينڊ ۾ سانا ميرن دنيا جي ننڍي ۾ ننڍي وزير اعظم چونڊجي ويئي.  سوماليا جي شهر موگا ديشو جي هڪ هوٽل ۾ هڪ هٿياربند داخل ٿيو،سيڪيورٽي فورسز ۽ سندس وچ ۾ فائرنگ جي ڊگھي ڏي وٺ دوران ٻه عملدار ۽ ٽي شهري مري ويا، ڀارت جي مودي سرڪار هڪ بل ذريعي ٽن پاڙيسري ملڪن مان ايندڙ ماڻهن کي شهريت ڏيڻ جو اعلان ڪيو پر جيڪر اهي مسلمان هوندا ته انهن کي اها شهريت نه ملي سگھندي. انهيء تڪراري بل خلاف ڀارت ۾ وڏي پيماني تي مظاهرا ۽ احتجاج شروع ٿي ويا. هندستان ۾ ٿيندڙ عوامي مظاهرن ۾ مرندڙن جو انگ 19 ٿي ويو.تڪراري شهريت بل خلاف مظاهرن ۾ وڌيڪ تيزي اچي ويئي. نيوزي لينڊ حڪومت جي ايمنيسٽي اسڪيم هيٺ اٽڪل 56000 هٿيار حڪومت جي حوالي ڪيا ويا.سيمي خودڪار هٿيارن تي ان وقت بندش وڌي ويئي هئي جڏهن سال جي شروع ۾ ڪرسٽ چرچ مسجد ۾ فائرنگ جو واقعو ٿيو جنهن ۾ 51 مسلمان شهيد ٿي ويا هئا.

(روزاني هلال پاڪستان 29 ڊسمبر 2019ع)