ٽرمپ بين الاقوامي قانونن جا بکيا اڍيڙي رهيو آهي.

شفيق الرحمان شاڪر

ڊونلڊ ٽرمپ پهريون آمريڪي صدر ناهي جنهن تي غير قانوني طور تي فوجي طاقت استعمال ڪرڻ جو الزام لڳو آهي پر لڳي ايئن ٿو ته واهيٽ هائوس صدر ٽرمپ کي ماڻهو قتل ڪرڻ ۽ جنگيون شروع ڪرڻ لاء کليل لائسنس ڏيئي رهيو آهي.هن هفتي آمريڪي سيڪريٽري دفاع مارڪ ايسپر هڪ ميڊيا انٽرويو ۾ دعويٰ ڪئي آهي ته ايراني حمايت يافته مليشيا پاران عراقي سرزمين کي آمريڪا خلاف جارحاڻن مقصدن لاء استعمال ڪرڻ جي جواب ۾ آمريڪي آئين جي آرٽيڪل ٻه هيٺ آمريڪا کي ايراني سرزمين تي حملي ڪرڻ جو حق حاصل آهي.ڪجهه عرصو اڳ عراق ۾ آمريڪي اڏن تي راڪيٽ حملن ۾ واڌ آئي هئي جنهن بعد ايراني جنرل سليماني ۽ عراقي مليشيا جو ڪمانڊر ابو مهدي هڪ آمريڪي ڊرون حملي ۾ قتل ٿي ويا هئا.ايسپر جي دليل مطابق هاڻي آمريڪا کي ايران تي حملي جو ”حق “حاصل هوندو ۽ ٽرمپ جي استدلال مطابق کيس اهڙي حملي لاء ڪانگريس کان اجازت وٺڻ ضروري ناهي.ڪينيڊا ۾ رهندڙ جنگي ڏوهن جي هڪ وڪيل ڪرسٽوفر بليڪ ان تي تبصرو ڪندي چيو آهي ته ايسپر جي اها دعويٰ غلط آهي ڇوته آرٽيڪل نمبر ٻه صدر کي هٿيار بند فوج جو سپريم ڪمانڊر ته بڻائي ٿو پر اهو صدر کي ڪانگريس جي منظوريء سواء ڪنهن به ٻاهرين قوم يا ملڪ تي حملو ڪرڻ يا انهن ملڪن ۾ غير ملڪين کي قتل ڪرڻ جي اجازت نٿو ڏئي ۽ نه ئي ان آرٽيڪل جي بنياد تي گڏيل قومن جي چارٽر ۽ ٻين بين الاقوامي معاهدن توڙي خود آمريڪا جي اندروني قانونن جي خلاف ورزي ڪري ٿي سگھجي.بليڪ وڌيڪ چيو ته ان کان سواء خود دفاع جي باري ۾ آمريڪي دعوائون به غلط آهن ڇوجو بين الاقوامي قانون ڪنهن ملڪ کي ڪنهن ٻئي ملڪ تي حملي جو اختيار نٿو ڏئي.ٽرمپ جي ته حالت اها آهي جو هوانهن سوالن جا جواب ڏيڻ لاء تيار ناهي جن ۾ ايراني جنرل سليماني تي ڪيل ڊرون حملي جي باري ۾ کيس سخت تنقيد کي منهن ڏيڻو پئجي رهيو آهي.ان قتل جي صدارتي حڪم جي جواز جي باري ۾ وڌندڙ شڪن شبهن جي جواب ۾ ٽرمپ رڳو اهو چوندو رهيو آهي ته جيڪر سليماني آمريڪا جي لاءڪنهن وڏي خطري جو سبب نه به هجي تڏهن به هو ٽين جنوريء تي آمريڪي فوج هٿان مرڻ جو حقدار هو.ٽرمپ ۽ سندس ساٿين جي اها دعويٰ ته عراق ۾ آمريڪي اهلڪارن لاء هڪ ”سنگين خطرو“جنهن جو مکيه ڪردار جنرل سليماني هو ۽ صدر ٽرمپ کي ان خطري جي پيش نظر ترت حڪم جاري ڪرڻو پيو انهيء دعويٰ کي به ماڻهو سچ مڃڻ لاء تيار ناهن.ٻئي طرف پينٽاگون چيف مارڪ ايسپر ميڊيا انٽرويودوران حقيقت ۾ صدر ٽرمپ جي بيان کي اهو چئي رد ڪيو آهي ته کين ڪي به اهڙيون انٽيليجنس شاهديون ناهن مليون ته وچ اوڀر ۾ چئن آمريڪي سفارتخانن خلاف حملو ٿيڻ وارو آهي.مارڪر جي ان ڳالهه آمريڪي صدر جي ”عظيم خطري“ واري ٿيوري جي ستيا ناس ڪري وڌي آهي پر ٽرمپ جي اها ئي رٽ لڳل آهي ته سليماني هڪ ”جائز نشانو“ هو.هي ڪهڙي قسم جو ماڻهو آهي جيڪو هڪ خطرناڪ قانوني حد ۾ داخل ٿي رهيو آهي جنهن مطابق هو ڪنهن ٻئي ملڪ ۾ ڪنهن به ماڻهوء کي بنان ڪنهن ثبوت جي قتل ڪرڻ جو لائسنس گھري رهيو آهي.مطلب ته هو دنيا ۾ جھنگ جو قانون لاڳو ڪرڻ گھري ٿو.

بين الاقوامي ايسوسيئيشن آف ڊيموڪريٽڪ سليمانيء جي قتل واري واقعي کي عدالت کان مٿانهون قتل ۽ عراق ايران خلاف جارحيت قرار ڏيندي سخت مذمت ڪئي آهي . ايسوسيشن واضح ڪيو ته سليماني خلاف ڪو ثبوت ناهي آندو ويو ۽ کيس رڳو آمريڪي صدر جي چوڻ تي قتل ڪيو ويو.وڪيلن جي ان گروپ جي چوڻ موجب اهو قتل بين الاقوامي توڙي آمريڪي قانون جي خلاف ورزي آهي.آمريڪي قانون گڏيل قومن جي چارٽر جو پابند آهي جيڪو ڪنهن ٻي رياست خلاف سلامتي ڪائونسل جي منظوريء سواء ڪنهن به قسم جي فوجي قوت جي استعمال جي اجازت نٿو ڏئي.ان قسم جي هڪ طرفي تشدد جي اجازت رڳو تڏهن ڏيئي سگھجي ٿي جو ڪو واضح ثبوت موجود هجي ته ڪا رياست پنهنجي بچاء ۾ اهو ڪم ڪري رهي آهي پر سليمانيء جي معاملي ۾ اهڙي ڪا ڳالهه نه هئي.قدس فورس جي ڪمانڊرخلاف هزارين امريڪي فوجين ۽ لکين شهرين جي خون جا الزام هڻڻ گھڻو ڪري آمريڪي روايتي پروپيگنڊا جو حصو آهن.سليماني ايراني مليشيا ۽ ٻين ويڙهاڪ گروهن جي مدد سان ڪنهن کي شڪست ڏيڻ جي ڪوشش ڪئي؟ انهن دهشتگرد تنظيمن کي جيڪي عراق ۽ شام ۾ حڪومتن جو تختو اونڌو ڪرڻ جي ڪوشش ڪري رهيا هئا جڏهن ته اهڙن دهشتگردن جي باري ۾ خود آمريڪي رويو شڪي آهي.عراق ۾ ايران جي حمايت يافته مليشيا آمريڪي فوجن سان مزاحمت ڪئي آهي پر اهو نه وسارڻ گھرجي ته اهي آمريڪي فوجون 2003ع ۾ غيرقانوني طور تي عراق ۾ داخل ٿيون هيون ۽ اڃا تائين غير قانوني طور تي اتي موجود آهن.جڏهن ٽرمپ ۽ سندس ساٿي آمريڪي فوجن جي مارجڻ جي مذمت ڪن ٿا ته هو اهو وساري ٿا ويهن ته انهن جو پنهنجو ملڪ پاڻ عراق ۾ جنگي ڏوهن جو مرتڪب ٿيو آهي.آمريڪي ڪانگريس جو ٻين ملڪن خلاف ٽرمپ پاران انڌي طاقت جي استعمال متعلق اختيار حاصل ڪرڻ واري معاملي تي ڳڻتيء جو اظهار پڪ سان جائز آهي تنهن هوندي به اڳوڻو صدر بارڪ اوباما پڻ ٻاهرين ملڪن ۾ دهشتگردن خلاف ڊرون حملا ڪرائڻ جو ذميدار هو.اٽڪل هر امريڪي صدر ٻين رياستن خلاف جنگي جهاز ۽ ميزائيل استعمال ڪيا آهن ۽ اهي به گڏيل قومن جي چارٽر ۽ بين الاقوامي قانونن جي خلاف ورزي ڪندا رهيا آهن.ياد رهي ته صدر بل ڪلنٽن مونيڪا ليونسڪي سان جنسي اسڪينڊل جي عروج تي سوڊان تي ڪروز ميزائيل ڪيرايا هئا.1970ع جي ڏهاڪي دوران سينيٽ چرچ ڪميٽي انتظامي اختيارن جي ناجائز استعمال ۽ سي آئي اي پاران غير ملڪي اڳواڻن جي قتل جي صدارتي اختيارن تي سخت ڪنٽرول حاصل ڪيو.وائيٽ هائوس ذريعي غير قانوني فوجي طاقت جو استعمال ڪا نئين ڳالهه ناهي پر جيڪي ڪجهه ٽرمپ ذريعي مختلف ٿي رهيو آهي سو اهو ته سندس انتظاميه سندس غير قانوني حڪمن تي ڪنٽرول نه ڪري رهي آهي جنهن سان صدر جي خواهش مطابق قاتلاڻن حملن ۽ جنگي ڪاروائين ۾ آساني پيدا ٿي رهي آهي.اهڙي طرح ٽرمپ جي اثر هيٺ آمريڪي قيادت تيزيء سان قاتلاڻي پاليسي ۽ غارت گري کي جواز مهيا ڪرڻ لاء عقلي اصول تيار ڪري رهي آهي.ان سان دنيا اندر امريڪي لاقانونيت ڏينهون ڏينهن بي لغام ٿيندي ٿي وڃي.انهيء نئين منطق سان وچ اوڀر ۾ هن ڀيري قصو ايران سان جنگ کان گھڻو اڳتي ويندو.هن هفتي آمريڪي سيڪريٽري خارجه مائيڪ پومپيو واضح طور تي انهن قتلن کي سمورن مخالفن خلاف ”اسٽريجڪ مزاحمت“جو نالو ڏنو ۽ ان معاملي کي چين ۽ روس سان مقابلي واري پاليسيءسان ڳنڍي ڇڏيو. سندس تقرير جو موضوع ئي اهوهو ته ” مزاحمت جي بحالي ۽ ايراني مثال!“پومپيو پنهنجي ڳالهه بولهه جو تت اهو بيان ڪيو ته ” اسان وري آمريڪي مزاحمت کي بحال ڪري ورتو آهي.“ سڀ کان وڌيڪ پريشان ڪندڙ آمريڪي قيادت جو عجيب استدلال آهي.پومپيو مطابق جيڪر ٽرمپ انتظاميا نام نهاد ”مزاحمت جي بحالي“ لاء مخالفن خلاف قتل ۽ غارتگري ڪرڻ لاء ڪا طاقت استعمال ڪرڻ گھري ٿي ته اها ڪري سگھي ٿي.

گڏيل قومن جوچارٽر ٻي عظيم جنگ جي ورجاء کي روڪڻ لاء ترتيب ڏنو ويو هو.ٽرمپ پاران ان چارٽر سان گڏوگڏ ٻين سمورن بين الاقوامي قانونن ايستائين جو خود آمريڪي قانون جا بکيا اڍيڙي دنيا ۾ قتل ۽ غارتگري ڪرڻ لاء بي شمار اختيار حاصل ڪرڻ جي خواهش وري پٿر جي ڪنهن دور ۾ واپس وڃڻ جي خواهش آهي.وحشتن ۽ دهشتن جي ان بيابان ۾ واپس موٽڻ تي ٽرمپ کي ڀليڪار چوڻ گھرجي!

(روزاني هلال پاڪستان  18 جنوري 2019ع)