”صديء جو ٺاهه ” ۽ مسلمان حڪمرانن جي خاموشي!

شفيق الرحمان شاڪر

28 جنوري تي صدر ڊونلڊ ٽرمپ اسرائيلي وزير اعظم نيتن ياهو سان گڏ اهو اعلان ڪيو جيڪو سندس چوڻ مطابق ” صديء جو ٺاهه “ آهي.اهو نئون امريڪي منصوبو آهي جنهنجو مقصد اهو آهي ته اسرائيل کي اهو تحفظ ملي وڃي جنهنجي ان کي گھرج آهي ۽ فلسطينن کي اها رياست ملي وڃي جنهنجي انهن کي تمنا آهي.پر بدقسمتيء سان اها رڳو هڪ فريب ڀري عمدي بيان بازي آهي.صدر ٽرمپ جو اعلان ڪيل منصوبو ان ڳالهه کي بلڪل واضح ڪري ڇڏي ٿو ته حقيقت ۾ اها هن صديء جي وڏي ۾ وڏي ٺڳي آهي هڪ اهڙي ٺڳي جيڪا فلسطينن لاء آزاديء واري وعدي جي نفي ڪندي ۽ ڏهاڪن کان هلندڙ آمريڪي سفارت ڪاريء جو ڦيٿو واپس ابتو گھمائيندي.ٿورو ان ٺڳيء کي ماضيء جي حوالي سان سمجھڻ جي ڪوشش ڪجي ته پاڪ ڪتابن ۾ تاريخ جي شروع کان ئي يروشلم ابراهيمي مذهبن جو مرڪز ۽ محور رهيو آهي.سمورن آسماني ڪتابن تورات،انجيل ۽ قرآن مجيد ۾ اهڙا حوالا موجود آهن جيڪي يروشلم۽ اسرائيل جي اولاد بابت آهن.يروشلم کي حاصل ڪرڻ لاء اڻ ڳڻيون ويڙهون وڙهيون وييون ۽ يروشلم جي آس ۾ بي شمار ماڻهن پنهنجون جانيون به قربان ڪيون آهن جڏهن ته سمورن توحيد پرست مذهبن جي الهامي اڳڪٿين ۾ يروشلم موجود آهي. حضرت موسيٰ عليه السلام جي قوم سان يروشلم جو وعدو ڪيو ويو هو،عيسائين جي عقيدي مطابق حضرت عيسيٰ عليه السلام کي يروشلم ۾ ڦاهيء تي لٽڪايو ويو ۽ اسان جي رسول حضرت محمد مصطفيٰ صلي الله عليه وسلم کي معراج واري رات مسجد حرام کان مسجد اقصيٰ (يروشلم) نيو ويو جنهنجي وضاحت سورت بني اسرائيل ۾ موجود آهي.اڄ ڪلهه چار ارب ماڻهو جيڪي ڪنهن نه ڪنهن نموني ابراهيمي مذهبن سان ڳنڍيل آهن انهن لاء يروشلم عقيدي توڙي تاريخ جي لحاظ کان مرڪزي حيثيت رکي ٿو.مديني منوره ۾ اسلامي رياست جڙڻ سان گڏ ئي مسلمانن جي يروشلم سان ڏي وٺ شروع ٿي ويئي هئي.اسلامي رياست جي عهديدارن لاء اهو شهر نهايت ئي اهميت جو سبب هو ۽ بعد ۾ 636ع ۾ حضرت عمر فاروق رضه جي سور ۾ يروشلم جو گھيرو ڪيو ويو.ان وقت هي شهر بازنطيني سلطنت جي پادري آرڇ س فرونيس جي انتظام هيٺ هو.637ع ۾ بازنطينين مسلمانن سامهون هٿيار ڦٽا ڪيا ۽ مسلمانن يروشلم شهر ۽ فلسطين جي سرزمين جو اختيار سنڀالي ورتو.ايندڙ ساڍن چار سو سالن تائين يروشلم شهر ۽ ان جي آسپاس فلسطيني سرزمين تي مسلمانن جي قبضي کي ڪنهن به چيلينج نه ڪيو.1099ع ۾ پهرين صليبي جنگ تائين جڏهن يورپ سان تعلق رکندڙ رومن ڪيٿوليڪ صليبين يروشلم تي قبضو ڪري ورتو ۽ اٽڪل موعود جي سرزمين جي سمورن مسلمانن توڙي يهودين کي قتل ڪري ڇڏيو.ان شهر تي عيسائين جو اقتدار سو سالن کان به گھٽ عرصو هليو ۽ 1187ع ۾ صلاح الدين ايوبي يروشلم جو گھيرو ڪري بيلين کي مجبور ڪري ڇڏيو ته اهو مسلمان فاتحن سامهون هٿيار ڦٽا ڪري.اهم ڳالهه اها هئي ته ان فتح دوران ڪجهه به رت نه وهيو.مسلمان حڪمرانن شهر جي سمورن يهودين ۽ عيسائين کي اختيار ڏنو ته اهي گھرن ته اتي ئي رهن ۽ گھرن ته شهر ڇڏي وڃن.اهو ان شهر تي مختلف اسلامي سلطنتن هيٺ اسلام جي اٺ سو سالا اقتدار جو شروعاتي نڪتو هو ۽ ان سان گڏ ئي صلاح الدين ايوبي جي نالي جي مهر يهودي،عيسائي ياداشت تي هميشه لاء لڳي ويئي.هاڻي نئين دور طرف اچجي ته خاص طور تي ٻي عظيم جنگ ۾ مسلمان خلافت جي شڪست ۽ ٻي جنگ عظيم بعد 1948ع ۾ اسرائيلي رياست جي قيام تائين.اڄ جيڪا وچ اوڀر ۾ شڪل نظر اچي ٿي ان جون سرحدون ٻنهي عظيم جنگين جي فاتحن اولهه جي اتحادي قوتن جي مرضيء سان جوڙيون وييون آهن.ڪمزور مسلمان رياستن جا عياش حڪمران جيڪي نئين ورلڊ آرڊر سان گڏ هلڻ تي راضي هئا.يروشلم کي حاصل ڪرڻ لاء ڪجهه ڪمزور ڪوششون ضرور ڪيون وييون پر سڀ بيڪار وييون.ان سرزمين جي رهاڪن کي بي گھر ٿيڻ تي مجبور ٿي ٻين جي ڌرتي يا وري مهاجر ڪيمپن ۾ رهڻو پيو.جتي رهندي اهي زيتون جي وڻن جي ڌرتي يروشلم ڏانهن واپسيء جا خواب ڏسن ٿا.ان نسلي تعصب عرب اسرائيل جنگين ۽ فلسطيني نوجوانن جي انتفاده تحريڪن کي جنم ڏنو،ان رتوڇاڻ واري تڪرار جو مرڪز اهو ئي ننڍڙو شهر يروشلم آهي.ايذائن ۽ اذيتن جي ان سڄي دور ۾ امريڪا طرفان لاڳيتي دٻاء باوجود عالمي سطح تي ڪڏهن به يروشلم شهر تي اسرائيل جي مڪمل دعويٰ کي قبول نه ڪيو ويو.اولهه يروشلم تي اسرائيل پنهنجي قيام کان ترت ئي پوء 1948ع ۾ قبضو ڪري ورتو هو.بعد ۾ 1967ع جي ڇهن ڏينهن واري جنگ بعد اوڀر يروشلم تي پڻ اسرائيل قبضو ڪري ورتو ۽ 1980ع ۾ ان جو الحاق ڪيو ويو.ان عمل کي عالمي برادري ڪڏهن به قبول نه ڪيو پر ان وقت کان هاڻي تائين اسرائيل اوڀر يروشلم ۾ ۽ ان جي آس پاس اهم هنڌن تي ڪيتريون ئي يهودي وسنديون قائم ڪري چڪو آهي جن جو مقصد سڄي شهر تي پنهنجي قبضي کي مضبوط بنائڻ آهي.اهي وسنديون عالمي قانونن موجب غير قانوني آهن.فلسطينن جو اهو لاڳيتو مطالبو آهي ته اوڀر يروشلم کي سندن مستقبل جي رياست جي گاديء جو هنڌ قرار ڏنو وڃي.اٽڪل ٽي لک ٽيهه هزار فلسطيني اوڀر يروشلم ۾ رهن ٿا جڏهن ته يهودي آبادڪارن جو انگ ٻن لکن جي ويجھو آهي.ان معاملي جي حساس نوعيت عالمي قانونن جي تحفظ ۽ گڏيل قومن جي ڪيترين ئي قراردادن جي احترام۾ جن ۾ فلسطينين جي حق جي توثيق ٿيل هئي،ڪنهن به قابل ذڪر ملڪ يروشلم کي اسرائيلي گاديء واري هنڌ طور تسليم ناهي ڪيو.اها صورتحال ٽرمپ جي اقتدار ۾ اچڻ تائين برقرار هئي پر 2017ع ۾ ٽرمپ انتظاميا پنهنجي ان منصوبي جو اعلان ڪيو جنهنجو مقصد اسرائيل ۾ امريڪي سفارتخاني کي يروشلم منتقل ڪرڻو هو يعني يروشلم کي حقيقي اسرائيلي گاديء واري هنڌ طور تسليم ڪرڻ.ان قسم جي ڪنهن بيوقوفاڻي قدم جي اميد رڳو ٽرمپ جهڙي ڪنهن اڌ چريي شخص کان ئي ڪري سگھجي ٿي جيڪو ان تاريخ،سياست ۽ مذهبي حساسيت کان ئي اڻ ڄاڻ آهي جيڪا صدين کان يروشلم سان واڳيل آهي.جيڪر آمريڪي صدر تاريخ جي گھڙيال کي تيزيء سان هلائڻ ۽ ٻيو ڀيرو صدر چونڊجڻ لاء ترغيب مهيا ڪرڻ گھري ٿو ته کيس خبر هئڻ گھرجي ته هو تاريخ جي غلط پاسي بيٺل آهي.جيڪڏهن اها آمريڪا اندر ووٽ حاصل ڪرڻ جي ڪوشش آهي ته اها اڃا به وڌيڪ بيوقوفيء جي ڳالهه آهي جو ڪجهه ووٽن لاء تهذيبن جي وچ ۾ جھيڙو شروع ڪرائي ڇڏجي.2017ع ۾ ٽرمپ جي اعلان جي عالمي سطح تي مذمت ڏسڻ ۾ آئي تنهن هوندي به مسلمان ملڪ جن ۾ ايڪيتاليهن ملڪن جو اتحاد به شامل آهي ان معاملي تي ڪنهن به سطح تي ڪا هلچل پيدا ڪرڻ ۾ ناڪام رهيا.مسلمان ملڪن جي غير فعاليت جي ڪري ئي ٽرمپ کي اها هشي ملي جو هن گذريل هفتي ”صديء جي ٺاهه“ جو اعلان ڪري ڇڏيو.بي بي سي جي رپورٽ مطابق ان ڊيل ذريعي هن اسرائيل کي اهو سڀ ڪجهه ڏيئي ڇڏيو جنهن جي هن کي خواهش هئي ۽ فلسطينين کي تمام ٿورو حصو مليو آهي.مختصر اهو ته ان منصوبي جي نتيجي ۾ فلسطيني ”گريٽر اسرائيل“ ۾ مهاجر بڻجي رهجي ويندا ۽ سندن هڪ ٻيو يتيم نسل اسرائيلي بندوقن جي ڇانو ۾ وڏو ٿيندو.پر ڪجهه سببن هيٺ وچ اوڀر پنهنجي سموري دولت،تيل ۽ فوجي قوت باوجود آمريڪا جي ان صيهوني منصوبي کي قبول ڪرڻ تي راضي نظر اچي ٿو.پڪ سان اهو منصوبو امريڪا اسرائيل منصوبي جو حصو آهي پر ڇا مسلمان دنيا جي غير فعاليت جو نتيجو به آهي؟

( روزاني عوامي آواز 7 فيبروري 2020ع)