صدر اشرف غني ۽ افغان امن معاهدو.

شفيق الرحمان شاڪر

ٽرمپ انتظاميا اها دعويٰ ڪرڻ لاء بيچين نظر اچي ٿي ته هن افغانستان ۾ جنگ ختم ڪرڻ لاء شروع ڪيل پنهنجي مهم وارو وعدو پورو ڪري ڇڏيو آهي.هن ان ٺاهه تي صحيحون ڪرائڻ لاء پورو دٻاء وڌو جنهن سبب امن طرف اڳڀرائي ٿي ۽ هن افغان حڪومت ۽ طالبان تي ڇڏي ڏنو آهي ته اهي ان معاملي ۾ وڌيڪ تفصيل طيء ڪن.

تنهن هوندي به ان ”عظيم امن معاهدي“ جي اڃا مس سڪي ئي نه هئي ته طالبان پاران اهو مطالبو سامهون اچي ويو ته افغان حڪومت سندن پنج هزار قيدين کي آزاد ڪري ان کان پوء ئي ڪي با مقصد ڳالهيون اڳيان جاري رهي سگھن ٿيون.افغان حڪومت امن معاهدي ۾ ڪو ڪردار ادا نه ڪيو هو ۽ سندس انهن قيدين کي آزاد نه ڪرڻ وارو فيصلو ان ڳالهه طرف اشارو ڪري ٿو ته ڄڻ اها ان امن معاهدي جي پابند نه هجي.تنهن هوندي به آخر نيٺ افغان حڪومت وٽ ان مطالبي کي مڃڻ سواء ٻيو ڪو رستو نه آهي.

29 فيبروري تي افغانستان ۾ مفاهمت لاء امريڪي خاص نمائندو زلمي خليلزاد قطر ۾ هڪ سينيئر طالبان عهديدار ملا عبد الغني برادر سان ملاقات ڪئي جتي ٻنهي ان معاهدي تي صحيحون ڪيون هيون جيڪر ان معاهدي تي عمل ٿئي ٿو ته افغانستان تڪرار ختم ٿي سگھي ٿو ۽ نيٺ سموريون امريڪي فوجون وطن واپس هليون وينديون.سيڪريٽري خارجه مائيڪ پومپيو صحيحون ڪرڻ واري گڏجاڻيء ۾ شرڪت ڪئي پر ڪاغذ تي قلم هلائڻ وارو ڪم هن خليلزاد جي حوالي ڪري ڇڏيو.واشنگٽن ڊي سي ۾ صدر ٽرمپ ان ٺاهه جي واکاڻ ڪندي چيو ته هن تڪرارن کي ختم ڪرڻ جي منزل طيء ڪري ورتي آهي ۽ امريڪي عوام جا ٿورا مڃيا  جو انهن ”خون ۽ خزاني“ جي معاملي ۾ ايترو خرچ برداشت ڪيو آهي.ٽرمپ چيو ته طالبان هڪ ڊگھي عرصي کان آمريڪا سان ٺاهه ڪرڻ لاء ڪوششون ڪري رهيا هئا.هن چيو ته هرڪو جنگ کان بيزار آهي.

آمريڪا لاء افغانستان جي جنگ جي قيمت گھڻي ڳري هئي،ان لڙائيء ۾ 4200 کان مٿي فوجي مئا ۽ 20000 زخمي ٿيا ان کان سواء افغانستان ۾ نيٽو ۽ غير نيٽو جا وڌيڪ 117 فوجي مئا آهن ۽ 8000 کان مٿي زخمي ٿيا آهن.2019ع تائين بچاء واري وزارت جنگ جي لاڳت جو اندازو 737 بلين ڊالر لڳايو آهي.

افغانستان جي عوام لاء انساني قيمت ايتري ئي سخت رهي آهي.سمجھيو وڃي ٿو ته افغانستان ۾ 130000 کان وڌيڪ عام شهري پنهنجن زندگين تان هٿ ڌوئي چڪا آهن.ان سان گڏو گڏ 29000 ٻيا افغان فوجي ۽ پوليس جڏهن ته 20000 کان 35000 طالبان ويڙهاڪ به مري چڪا آهن.افغانستان لاء امريڪي معاشي لاڳت ايتري تباهه ڪندڙ آهي جو هڪ سال ۾ ان جو اندازو 21 بلين ڊالرز کان مٿي آهي.ان امن معاهدي جا شرط سڌا ۽ سادا هئا.طالبان سيز فائر جو احترام ڪندا رهندا ۽ القائده يا اسلامڪ اسٽيٽ کي به طالبان جي ڪنٽرول هيٺ علائقن ۾ ڪم ڪرڻ جي اجازت نه ڏيندا.امريڪا 135 ڏينهن اندر افغانستان ۾ پنهنجي حصي جي فوج جو انگ 13000 مان گھٽائي 6800 ڪرڻ تي اتفاق ڪيو.

امريڪا ان عرصي دوران افغانستان ۾ اتحادي فوج جو انگ متناسب طور تي گھٽائڻ لاء پنهنجي نيٽو ۽ غير نيٽو اتحادين سان ملي ڪري ڪم ڪرڻ جو به وعدو ڪيو آهي ۽ جيڪر طالبان پنهنجن سيڪيورٽي ضمانتن تي قائم رهيا ته چوڏهن مهينن جي اندر اندر افغانستان مان باقي سموريون فوجون به هليون وينديون ۽ طالبان ۽ افغان حڪومت جي وچ ۾ ڪو سياسي حل به نڪري سگھي ٿو.

ان معاهدي ۾ قيدين جي مٽا سٽا جو به مطالبو ڪيو ويو هو جنهن ۾ لڳ ڀڳ 5000 طالبان قيدين جي مٽا سٽا مان 10 مارچ تائين هڪ هزار اهڙن قيدين کي آزاد ڪيو ويندو جيڪي افغان حڪومت وٽ زير حراست آهن.طالبان ۽ افغان حڪومت جي ڳالهه ٻولهه سدائين هڪ حساس معاملو رهيو آهي.افغان صدر اشرف غني کي انديشو آهي ته ڪو به امن عمل جيڪو سندس حڪومت ۽ افغان سيڪيورٽي فورسز جي مستقبل جي باري ۾ مناسب خاطرين سواء اڳيان وڌيو ته اهو قابل عمل نه هوندو.2020ع جي صدارتي چونڊن کان اڳ ٽرمپ انتظاميا ظاهر ۾ اها دعويٰ ڪرڻ جي خواهشمند هئي ته هن افغانستان ۾ جنگ جي خاتمي لاء پنهنجي مهم واري وعدي کي پورو ڪري ڇڏيو آهي. ان ڪري اها امن ڳالهين تي گھڻو زور ڏيئي رهي آهي ۽ افغانستان جي مستقبل جا معاملا طي ڪرڻ لاء افغان حڪومت ۽ طالبان کي ميز تي آڻڻ جي ڪوشش ڪري رهي آهي.قطر ۾ ان معاهدي تي صحيحون ٿيڻ کان هڪ ڏينهن پوء صدر اشرف غني جو اهو بيان سامهون آيو ته طالبان قيدين کي آزاد ڪرڻ افغانستان حڪومت جو اندروني معاملو آهي ۽ آمريڪا اهڙن قيدين جي آزاديء لاء افغان حڪومت کي مجبور ڪري نٿو سگھي.ان جي نتيجي ۾ طالبان اعلان ڪيو ته جيستائين طالبان قيدين کي آزاد نٿو ڪيو وڃي ان وقت تائين ڳالهه ٻولهه ڪري نٿي سگھجي ۽ جيڪڏهن ڏهين مارچ تائين ان ڳالهه تي عمل نه ٿيو ته طالبان جنگ بنديء وارو وعدو ٽوڙي ڇڏيندا.تازو ڪابل ۾ هڪ سرڪاري تقريب دوران ٿيل ڌماڪو به شايد ان سلسلي جي ڪا ڪڙي هجي.

معاهدي جي نڪته نظر کان اشرف غنيء جون ابتيون سبتيون ڳالهيون ان امن معاهدي لاء ايتريون خطرناڪ ثابت ٿي نٿيون سگھن.آمريڪي عهديدارن جو خيال آهي ته هي معاهدو جنهن جون گھڻيون ڳالهيون لڪيل آهن انهيء تي افغان صدر جي افغانستان جي خود مختياري جي ڳالهه ڪرڻ کل جوڳي آهي جڏهن ته افغان حڪومت هن وقت به پوريء طرح آمريڪي امداد تي ڀاڙي رهي آهي.

وڌيڪ اهو ته امن معاهدي سان لا تعلقي ظاهر ڪري اشرف غني صدر ٽرمپ جي هن هيڏي ساري محنت ۽ سرمايي کي ڪيئن ٿو ضايع ڪري سگھي جنهنجو تعلق سڌو سنئون آمريڪا جي اندروني سياست ۽ ايندڙ صدارتي چونڊن سان آهي.جيڪر اشرف غني ڪنهن به طرح ان معاهدي کي ناڪام بنائڻ جي ڪوشش ڪري ٿو ته پڪ سان اها حرڪت سندس ئي مشڪلن ۾ اضافو ڪندي!

(روزاني هلال پاڪستان)