حضرت شيخ عبدالقادر جيلاني ،حسني الحسيني رحه.

شفيق الرحمان شاڪر

سندن نالو مبارڪ عبدالقادر،ڪنيت ”ابو محمد“ ۽ لقب محي الدين،محبوب سبحاني،غوث الثقلين ، غوث اعظم،قطب الاقطاب،امام الطائفتين،شيخ الاسلام،الحسني ،الحسيني الجيلاني وغيره آهن. حضرت مولانا جامي رحه فرمائين ٿا ته حضرت شيخ عبدالقادر جيلاني رحه ثابت النسب سيد آهن.والد جي نسبت سان حسني علوي ۽ والده جي نسبت سان حسيني سيد آهن.سندن والد جو نالو سيد ابو صالح جنگي دوست ۽ سندن والده ماجده جو نالو ام الخير حضرت فاطمه رحه آهي جيڪا نهايت ئي پاڪ ۽ نيڪ خاتون ۽ هڪ مشهور بزرگ حضرت عبدالله صومعي رحه جي صاحبزادي هئي.حضرت سيدنا شيخ عبدالقادر جيلاني رحه بحيره خزر جي ڏاکڻئين ڪناري سان مليل ”گيلان“ جي هڪ ننڍڙي ڳوٺ ۾ پهرين رمضان المبارڪ سن 74 هجريء ۾ پيدا ٿيا.سندن پيدائش وقت سندن والد جي عمر سٺ سال هئي.پاڻ جڏهن پيدا ٿيا ته رمضان شريف ۾ سڄو ڏينهن کير نه پيئندا هئا.اها ڳالهه آسپاس مشهور ٿي ويئي ته سيدن جي گھر ۾ هڪ ٻار ڄائو آهي جيڪو رمضان ۾ ڏينهنجو کير نٿو پيئي.پاڻ ننڍپڻ ۾ ئي والد جي شفقت کان محروم ٿي ويا ۽ کين سندن ناني سندن پرورش ڪئي. پاڻ ٻارن سان گڏ نه کيڏندا هئا ۽ فرمائيندا هئا ته آئون جڏهن به ٻارن سان کيڏڻ جو ارادو ڪندو هئس ته آواز ٻڌندو هئس ته اي برڪتن ڀريا! هيڏانهن اچ،آئون اهو آواز ٻڌي ڊڄي ويندو هئس ۽ ڊوڙي ماء جي هنج ۾ لڪي ويندو هئس.سندن تعليم جي باري ۾ اهو معلوم ٿيو آهي ته پاڻ ڏهن سالن جي عمر ۾ پنهنجي شهر جي مڪتب ۾ پڙهڻ ويندا هئا.حضرت ابو عبدالله محمد بن قائد واني جو بيان آهي ته آئون هڪ ڏينهن جناب شيخ جي خدمت ۾ حاضر هئس ته ڪنهن شخص سوال ڪيو ته اوهان پنهن جي امر جو بنياد ڪهڙي شيء تي رکيو آهي؟ پاڻ فرمايائون ؛ سچ تي ۽ فرمايائون ته مون ڪڏهن به ڪوڙ ناهي ڳالهايو نه ننڍپڻ ۾ ۽ نه جوانيء ۾.حضرت شيخ عبدالقادر جيلاني رحه فرمائين ٿا ته ننڍپڻ ۾ هڪ دفعي مون ڪنهن جھنگل ۾ وڃڻ جو اتفاق ٿيو ۽ آئون هڪ ڍڳي جي پٺيان عام هاريء جيان بيهي هر هلائڻ لڳس ته اهو ڍڳو مون کي چوڻ لڳو ته توکي ان ڪم لاء پيدا نه ڪيو ويو آهي.اهي لفظ ٻڌي مون تي اهڙو خوف طاري ٿيو جو آئون ڊوڙندو گھر آيس ۽ گھر جي ڇت تي چڙهي ويس  ته مون حاجين کي عرفات جي ميدان ۾ ڏٺو.

سرڪار غوث اعظم رحه مڪمل طور تي ظاهري علم حاصل ڪرڻ بعد باطني علمن کي حاصل ڪرڻ جي شروعات ڪئي ۽ مجاهدي ۽ رياضت جي نهايت ئي سخت راهن ۾ قدم رکيو.پاڻ شهر ڇڏي عراق جي ويران وادين ۾ اڪيلو سفر اختيار ڪيائون ته جيئن کين ذهني يڪسوئي حاصل ٿي سگھي.حضرت شيخ عبدالقادر جيلاني رحه جن جڏهن سمورن علمن تي دسترس حاصل ڪري ڳورتي،عبادت،رياضت ۽ مجاهدن جي مشقتن ۽ گوشانشينيء ۾ جڏهن گھڻو عرصو گذري ويو ۽ نفس جي پوري پاڪائي حاصل ٿي ويئي ته پاڻ حضرت َاضي ابوسعيد مبارڪ مخزومي رحه جي خدمت ۾ حاضر ٿيا ۽ سندن بيعت ڪيائون.حضرت ابوسعيد رحه جڏهن سيدنا غوث اعظم کان بيعت وٺي چڪا ته کين پنهنجي هٿن سان کاڌو کارايائون جو سندن سينو معرفت جي نور سان ڀرجي ويو.جنهن کان پوء حضرت ابو سعيد کين خلافت جو خرقو پهرايو ۽ فرمايو ؛ اي عبدالقادر! هي خرقو حضرت سرور ڪونين صلي الله عليه وسلم جن حضرت علي رضي الله عنه کي عطا فرمايو،انهن کان حضرت حسن بصري رحه جن کي مليو۽ جن کان هٿو هٿ مون کي مليو ۽ آئون اهو توکي ڏيئي رهيو آهيان.

جڏهن حضرت سيدنا غوث اعظم رحه ظاهري ۽ باطني علمن کان فارغ ٿيا ته وعظ ۽ تدريس تي مسند نشين ٿيا.پاڻ فرمائين ٿا ته مون حضور ڪريم صلي الله عليه وسلم جو ديدار ڪيو،پاڻ صلي الله عليه وسلم جن مون کي فرمايو؛ اي منهن جا پٽڙا!  تون وعظ ڇو نٿو ڪرين؟ مون عرض ڪيو؛ يا رسول الله (صلي الله عليه وسلم) آئون عجمي آهيان ۽ بغداد جي هنن فصيح عرب عالمن سامهون ڇا ڳالهائيان؟ حضور صلي الله عليه وسلم جن ست ڀيرا پنهنجو لعاب مبارڪ منهن جي وات ۾ وڌو ۽ فرمايو هاڻي وڃي ماڻهن سامهون وعظ ۽ نصيحت ڪر.ٿوري عرصي ۾ ماڻهن جا ميڙ سندس وعظ جي مجلس ۾ شامل ٿيڻ لڳا.”باب الحليه“ جي مصلي ۾ گنجائش نه رهي ته پنهنجي ڪرسي شهر کان ٻاهر عيد گاهه ۾ کڻي ويا جتي ماڻهن جو تعداد ستر هزار کن هوندو هو.

حضرت احمد بن صالح بن شافع رحه فرمائين ٿا ته آئون مدرسي نظاميه ۾ حضرت شيخ عبدالقادر جيلاني رحه جي مجلس ۾ ويٺو هئس.ان مجلس ۾ وقت جا اڪثر ممتاز عالم موجود هئا ۽ سندن گفتگوء جو موضوع قضا ۽ قدر هو،ايتري ۾ هڪڙو وڏو نانگ ڇت کان سندن ڪڇ ۾ اچي ڪريو ۽ پوء سندن ڪنڌ سان ويڙهجي ويو.ان واقعي باوجود پاڻ نهته پنهنجي جڳهه کان چريا ۽ نه ئي پنهن جو وعظ روڪيائون.ڪجهه لمحن بعد اهو نانگ لٿو ۽ زمين تي سندن سامهون بيهي ڪجهه چوڻ لڳو جيڪو اسان نه سمجھي سگھياسين پوء اهو هليو ويو.ماڻهو موٽي آيا ۽ انهن سندن ّيريت معلوم ڪئي ۽ پڇيو ته نانگ اوهان کي ڇا چيو؟ پاڻ فرمايائون ته نانگ چيو ته مون پنهنجي زندگيء ۾ ڪيترائي خدا جا دوست ڏٺا آهن پر اوهان جهڙون ثابت قدم نه ڏٺو آهي.روايت ۾ آيو آهي ته حضرت غوث اعظم رحه تمام گھڻو روئندا هئا ۽ دل ۾ خدا جو خوف رکندا هئا،سندن دعائون قبول ٿينديون هيون ۽ سخاوت ۾ سندن ڪو ثاني نه هو.سٺن اخلاقن جا مالڪ ۽ بهترين خوشبوء استعمال ڪندڙ هئا. جيڪر ڪو سوالي سندن جسم تي پهريل ڪپڙن جو به سوال ڪندو هو ته اهي لاهي ان کي ڏيئي ڇڏيندا هئا.

سندن صاحبزادي حضرت شيخ عبدالرزاق رحه جو بيان آهي ته هڪ دفعي پاڻ حج جي لاء روانا ٿيا جڏهن بغداد جي ويجھو هڪ ڳوٺ ”حله“ ۾ پهتا ته حڪم ڏنائون ته ڪو اهڙو گھر ڳولهيو وڃي جيڪو سڀ کان گھڻو ٽٽل ڦٽل هجي.اسان اتي رهنداسين.ڳوٺ ۾ اميرن ۽ رئيسن جا ڪيترائي سٺا سٺا گھر موجود هئا جيڪي کين رهڻ لاء پيش ڪيا ويا پر انڪار ڪيائون.آخر گھڻي ڳولا بعد هڪ اهڙو گھر هٿ ڪيو ويو جنهن ۾ هڪ پوڙهو،پوڙهي ۽ هڪ نينگري رهندي هئي.پاڻ پوڙهيء کان اجازت وٺي ان گھر ۾ رات گذارڻ جو فيصلو ڪيو۽ سمورا نذرانا ۽ تحفا جيڪي کين مليا هئا سڀ انهن جي حوالي ڪري ڇڏيا.

11 ربيع الثاني سن 195 هجري تي شام جي وقت سندن زبان مبارڪ تي ڪلمي جو ورد جاري هو،آخر ۾ پاڻ الله،الله،الله چيائون پوء سندن آواز رڪجي ويو ۽ پنهنجي جان پنهنجي مالڪ حقيقيء حوالي ڪيائون.

(روزاني هلال پاڪستان 19 ڊسمبر 2018ع)