چين ؛ ستر سالا ترقيء جي شاهراه تي...!

شفيق الرحمان شاڪر

پهرين آڪٽوبر 1949ع تي آزادي حاصل ڪندڙ ملڪ چين وڏي فخر  سان پنهنجو ستر ساله جشن آزادي ملهايو.اڄ کان ستر سال اڳ هڪ ڊگھي گھرو ويڙهه بعد جڏهن چين آزادي حاصل ڪئي هئي ته چين جي عظيم اڳواڻ چيئرمين مائوزي تنگ دارالحڪومت بيجنگ جي مرڪز ۾ قائم ”ٿيان من“ جي مرڪزي دروازي جي چبوتري تي بيهي عوامي جمهوريه چين جي قيام جو اعلان ڪيو هو.ان اعلان بعد پاڪستان دنيا جو پهريون ملڪ هو جنهن چين جي آزاد حيثيت کي تسليم ڪيو هو.ان اهم موقعي کان ٻه سال پوء 21 مئي 1951ع تي چين ۽ پاڪستان وچ ۾ باقائدي سفارتي لاڳاپا قائم ٿيا.چين گڏيل قومن جي باني ملڪن ۾ شامل آهي ان سبب چين کي سلامتي ڪائونسل ۾ ويٽو جو حق به حاصل آهي.ٻن ڏهاڪن تائين اولهه جي چين دشمنيء سبب ان کي گڏيل قومن ۾ پنهنجي جائز حق کان محروم رهڻو پيو.25 آڪٽوبر 1971ع چين جي تاريخ ۾ هڪ سنگ ميل جي حيثيت رکي ٿو.ان ڏينهن گڏيل قومن جي جنرل اسيمبلي وڏي اڪثريت سان عالمي اداري ۾ چين جون رعايتون بحال ڪري ڇڏيون.چين جي گڏيل قومن ۾ اها ڪاميابي دنيا جي ٻين ترقي پذير ملڪن لاء به غير معمولي اهميت رکندي هئي ڇو ته چين هر فورم تي ترقي پذير ملڪن جي حقن لاء آواز اٿاريندو رهيو آهي.رعايتن جي بحاليء بعد چين ننڍين ۽ ڪمزور قومن جي تحفظ لاء موثر ڪردار ادا ڪندو رهيو آهي.گڏيل قومن ۾ سيٽ جي بحاليء بعد چين عالمي برادريء سان پنهنجن لاڳاپن کي وڌائڻ ۽ مضبوط ڪرڻ تي ڌيان ڏنو.1970ع جي ڏهاڪي پوري ٿيڻ تي چين 120 ملڪن سان سفارتي لاڳاپا قائم ڪري ورتا هئا جن ۾ آمريڪا سان سفارتي ناتا قائم ڪرڻ کي به هڪ اهم اڳڀرائي قرار ڏيئي سگھجي ٿو.شنگھائي تعاون تنظيم،ڪوريا جي ايٽمي طاقت جي حوالي سان ڇهه ملڪي مذاڪرات،چين افريڪن تعاون تنظيم،بيجنگ سربراه اجلاس ايشيا يورپ ميٽنگ کان لنڊن ۾ جي ٽونٽي سربراه اجلاس تائين چين هر فورم تي پنهنجي فعال ڪردار سبب پنهنجي حيثيت مڃرائي آهي.هڪ اڀرندڙ معاشي قوت هئڻ جي حوالي سان چين عالمي معاملن ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو آهي ۽ قومن جي برادريء ۾ چين جي اهميت ۽ حيثيت ڏينهون ڏينهن وڌي رهي آهي.چين دنيا جو ٽيون ملڪ آهي جنهن انسان بردار خلائي جهاز خلا ۾ موڪليا.ستر سال پهرين جڏهن چين آزاد ٿيو هو ته خلا کي فتح ڪرڻ سميت اهي ڪاميابيون خواب لڳي رهيو هيون جن کي اڄ چين پنهنجي محنت سان تعبير ڏيئي چڪو آهي.مستحڪم قيمتن جي حساب سان معلوم ٿيو آهي ته 2018ع ۾ چين جي جي ڊي پي ۾ 1952ع جي ڀيٽ ۾ 174 ڀيرا واڌارو ٿيو آهي.غربت ۽ ڪمزور معيشت کان ڇوٽڪارو حاصل ڪري چين دنيا جي ٻي وڏي معاشي قوت بڻجي چڪو آهي.ستر سالن ۾ چين جو کليل دروازو وڌيڪ ويڪرو ٿي ويو آهي.1950ع ۾ چين جو ٻاهريون واپار رڳوهڪ ارب تيرهن ڪروڙ امريڪي ڊالر هو پر 2018ع ۾ سامان جي گڏيل امپورٽ ۽ ايڪسپورٽ جو حجم چار سو ڇائيتاليهه کرب امريڪي ڊالرن تي پهچي ويو.چانور وڪڻڻ کان تيز رفتار ريلون وڪڻڻ تائين، چين جي پرڏيهي واپار جي ماليت ۽ معيار ۾ زبردست واڌارو ٿيو آهي ۽ ملڪ ۾ غير ملڪي سرمائيڪاري جي ڪل ماليت ٻه سو ايڪويهه کرب امريڪي ڊالرن کان به وڌي ويئي آهي.1978ع ۾ دنيا جي معيشت ۾ چين جو تناسب 1.8 سيڪڙو هو جڏهن ته 2018ع ۾ اها شرح 16 سيڪڙو تي پهچي ويئي.2006ع کان پوء دنيا جي معاشي اوسر ۾ چين جو حصو پهرئين نمبر تي پهچي ويو آهي.ان لحاظ کان چين عالمي اقتصادي ترقيء جو سڀ کان وڏي انجڻ بڻجي چڪو آهي. اڄ چين دنيا جو سڀ کان وڏو صنعتي ملڪ،سڀ کان وڏو ڪارگو ٽريڊنگ ملڪ،سڀ کان وڏو زر مبادلا گڏ ڪندڙ ملڪ،۽ سڀني کان وڌيڪ غير ملڪي سرمائيڪاري حاصل ڪندڙ ٻيو نمبر ملڪ آهي.

گڏيل قومن جي جنرل ادسيمبلي جي صدر تيجاني محمد بانڊي چيو ته گذريل ستر سالن ۾ چين هڪ غريب ملڪ مان هڪ اهڙو ملڪ بڻجي چڪو آهي جيڪو عالمي حڪمراني ۽ خاص طور تي ترقي پذير ملڪن جي معاشي ترقي ۾ رهنما ڪردار ادا ڪري رهيو آهي.اها انساني ترقيء لاء هڪ نهايت ئي وڏي خدمت آهي.
چينين جي زبردست معاشي ترقيء جو راز اهو آهي جو انهن سڀني ملڪن سان دوستاڻا ۽ امن پسنداڻا لاڳاپا قائم ڪري رکيا آهن.اهڙيء طرح اهي ڪنهن غير ضروري مسئلن ۾ الجھڻ بدران خاموشيء سان معاشي ترقيء جو سفر طيء ڪندا رهيا پر بارڪ اوباما جي اچڻ بعد امريڪي اسٽيبلشمينٽ کلي ڪري مختلف معاملن ۾ چينين سان منهن ماري ڪرڻ لڳي.خاص طور تي قدرتي وسيلن سان مالا مال خطو”بحيره ڏکڻ چين“ ٻنهي وڏين قوتن جي وچ ۾ تڪرار جو سبب بڻجي ويو.جڏهن آمريڪا طرفان ڌمڪين جو سلسلو شروع ٿيو ته اهو ئي وقت هو جڏهن چين فيصلو ڪيو ته هاڻي هن کي عسڪري طور تي به مظبوط ٿيڻو آهي.انهيء تناظر ۾ 2010ع کان پوء چيني حڪومت نت نوان هٿيار بنائڻ خاطر اربين ڊالر خرچ ڪرڻ لڳي.امريڪا چين جو سڀ کان وڏو واپاري ساٿي آهي پر امريڪي حڪمران طبقي جي چال بازين کان متنفر ٿي چين فيصلو ڪيو ته دنيا ۾ نيون منڊيون تلاش ڪيون وڃن ته جيئن چيني معيشت اڪيلي امريڪا تي نه ڀاڙي.اهو معاملو به چين جي نئين شاهراه ريشم منصوبي کي عملي شڪل ڏيڻ جو سبب بڻجي ويو. بيشڪ ان قوم کي ڀرپور انداز ۾ پنهنجي آزادي جو جشن ملهائڻ جو حق آهي جن جي ملڪ ستر سالا ڪاميابيء جو سفر شاندار نموني طيء ڪيو آهي ۽ هاڻي به ترقيء جي شاهراه تي پوري تيز رفتاريء سان جاري آهي ۽ ان جي رفتار مان چڱيء طرح اندازو لڳائي سگھجي ٿو ته ايندڙ ڪجهه سالن ۾ چين دنيا جي سڀ کان وڏي معيشت بڻجي اڀرندو!

(روزانه عوامي آواز 4 آڪٽوبر 2019ع)