وال پيپر ؛ صحت جي شعبي ۾ هلندڙ گورک ڌنڌو!

سپريم ڪورٽ جي چيف جسٽس مٺي جي اسپتال ۾ علاج لاءِ ٻار کڻي ويندڙ والدين کي انهن جا لاش ملڻ واري ڪيس جي ٻڌڻي دوران ريمارڪس ڏيندي چيو ته معطلي سان ڇا ٿيندو. وارث ته پنهنجي ٻارن جو سرڪاري اسپتال علاج ڪرائڻ ويا هئا، علاج ٿيڻو هو پر ٻارن جا لاش کڻي آيا، ڇا اسپتال جو سربراهه ذميوار نه آهي، ڇا ڪنهن وڏي ماڻهو جو ڪو ڏوهه نه آهي. بدقسمتي سان نه صرف سنڌ جو صحت کاتو پر تمام کاتا ڪرپشن جي ور چڙهيل آهن، اتي سفارشي بنيادن تي يا ڏوڪڙن جي چمڪ ڌمڪ سان مقرري ٿئي ٿي. ميرٽ جي لتاڙ هئڻ ڪري سرڪاري کاتن جي ڪارڪردگي نه هئڻ برابر آهي، جنهن به کاتي تي نظر وجهو ان جو ٻيڙو ٻڏو پيو آهي. صحت ۽ تعليم اهم کاتا آهن، جنهن سان سنئون سڌو واسطو عوام جو آهي پر بدقسمتي سان ٻنهي کاتن جو ٻيڙو ٻڏو پيو آهي. ٻنهي کاتن جي ناقص ڪارڪردگي هر باشعور ماڻهو ڄاڻي ٿو. هنن کاتن جي ناقص ڪارڪردگي خلاف ميڊيا تي عوامي شڪايتن ۽ ڪرپشن جا اسڪينڊل هلڻ بعد سنڌ حڪومت مٿي تان بار لاهڻ لاءِ ٻنهي کاتن ۾ ايمرجنسي لاڳو ڪري ڇڏي آهي، پر هنن کاتن ۾ ڪوبه سڌارو نه آيو آهي.

مٺي جي اسپتال ۾ مدي خارج دوائن سبب ٻارن جي موت جا واقعا روز جو معمول بڻيل آهن، اهڙا ڪيترائي واقعا ميڊيا تي اچڻ کان رهجي وڃن ٿا، ڪجهه اهڙا واقعا ميڊيا تي اچڻ جي باوجود ڪابه جاچ نه ٿي ڪرائي وڃي. انساني جانيون ضايع ٿيڻ جي ذميوارن خلاف ڪابه ڪارروائي نٿي ڪئي وڃي، گهڻو زور پوڻ تي وڌ ۾ وڌ خانا پوري واري جاچ جو حڪم ڏنو ويندو آهي ۽ جاچ ڪندڙ پنهنجي ڊاڪٽرن کي انڪوائري مان بچائي ويندا آهن. سنڌ جي سرڪاري اسپتالن ۾ نقلي ۽ مدي خارج جي ويجهو ايندڙ دوائون سستي اگهه ۾ خريد ڪري ان جا وڏا بل ٺاهيا ويندا آهن. سرڪاري اسپتالن ۾ صحت کاتي جي اعليٰ عملدارن جي حڪم تي نقلي دوائون ٺاهيندڙ ڪمپنين کان دوائون خريد ڪيون وڃن ٿيون، ان تي وڏي ڪميشن هيٺ کان مٿي تائين ڏيڻ جو پڙاڏو ٻڌڻ ۾ ايندو آهي، انهن دوائن جو ڪو به اثر نه هوندو آهي. اهڙيون نقلي دوائون کائيندڙ مريض ڪيترن ئي سائيڊ افيڪٽ جو شڪار ٿيندا آهن. سرڪاري اسپتالن ۾ مدي خارج جي ويجهو پهچندڙ دوائون انتهائي سستي اگهن ۾ خريد ڪري ان جا بل وڏا ٺاهيا ويندا آهن. ڪيتريون ئي دوائون درياهه ۽ واهن ۾ اڇلايون وينديون آهن، اهڙيون خبرون وقت به وقت ميڊيا تي نظر اينديون آهن، ان جي جاچ لاءِ ڪميٽين جو به اعلان ٿيندو آهي، پر اهي انڪوائريون نالي ماتر ڪري فائنل ڪيون وڃن ٿيون. اهڙي ريت اهڙيون حرڪتون ڪندڙ قومي خزاني تي ڌاڙو هڻندڙ صحت کاتي جا عملدار، اسپتالن جي ايم ايس کي ڪابه سزا نه اچڻ ڪري اهڙو گورک ڌنڌو ڏينهون ڏينهن وڌندڙ آهي. گذريل 20 سالن کان سرڪاري اسپتالن ۾ نقلي دوائن جي حوالي سان اسپتالن جي وزٽ تي ايندڙ يا صحت جي حوالي سان ڪراچي، حيدرآباد ۽ ٻين شهرن ۾ ٿيندڙ سيمينارن ۾ ايندڙ صحت کاتي جي وزير، سيڪريٽري کان اهڙيون شڪايتون ڪندي هنن کان سوال ڪندا آهيون ته ڇا اوهان پنهنجي يا پنهنجي خاندان جي علاج لاءِ دوائون سرڪاري اسپتالن مان وٺندا آهيون پر هو صاحب موصوف ان جو اطمينان بخش جواب نه ڏيندا آهن.

صحت کاتي جو وزير، سيڪريٽري ته رهيو پري پر سرڪاري اسپتالن جا ايم ايس ۽ ڊاڪٽر به پنهنجي ۽ پنهنجي خاندان لاءِ سرڪاري اسپتالن مان دوائون نه وٺندا. هن کان اڳ مون ڪيترائي ڀيرا پنهنجي ڪالمن ۾ لکيو آهي، هر دور جو صوبائي وزير صحت ۽ صحت کاتي جا ڪامورا نقلي دوائن خلاف بيان بازي ڪندا آهن. نقلي دوائون ٺاهيندڙ ڪجهه فيڪٽرين تي به ڇاپا هڻندا آهن، پر سرڪاري اسپتالن ۾ نقلي دوائن وارين شڪايتن تي ڪوبه نوٽيس نه وٺندا آهن. اسان وٽ سرڪاري اسپتالون موت جا گهر سڏبيون آهن. ڪراچي، حيدرآباد، سکر، لاڙڪاڻي ۽ ٻين وڏن شهرن جي وڏين اسپتالن جا پروفيسر، اسسٽنٽ پروفيسر، سرڪاري اسپتالن ۾ گڏجي ويهي پوءِ خانگي اسپتالن ۾ ڪم ڪن ٿا، خاص طور رات جو ته سرڪاري اسپتالون هائوس جاب ڊاڪٽرن حوالي هونديون آهن. مون کي ذاتي طور تجربو آهي، مختلف سرڪاري اسپتالن ۾ مٽ مائٽ داخل ٿيندا رهيا آهن، ان ڪري ذاتي مشاهدو آهي ته سرڪاري اسپتالون بس انهن جي حوالي آهن. خاص طور رات جي وقت ايمرجنسي ۾ غريب مريض ڦٿڪندا آهن پر ڪو سينئر ڊاڪٽر نه ايندو آهي.

تازو ارڙي جون مدي خارج ويڪسين لڳڻ ڪري ڪجهه ٻارڙن جي مرڻ جون به خبرون آيون آهن، سرڪاري اسپتالن ۾ ڊاڪٽرن جي لاپرواهي، نقلي دوائون، مدي خارج دوائن جي ڪري مريضن جي مرڻ جون خبرون وقت به وقت مختلف شهرن مان نظر اينديون آهن، پر صحت کاتو ان تي نوٽيس نه وٺندا آهن جي وٺندا آهن ته بس خانا پوري لاءِ يا بس هڪ ٻن ڊاڪٽرن پيرا ميڊيڪل اسٽاف کي معطل ڪيو ويندو آهي ۽ ڪجهه وقت بعد معطلي ختم ڪئي ويندي آهي. اهي به حقيقتون آهن ته معطلي مان ڇا ٿيندو، ڇا معطلي سان مري ويل ماڻهن سان انصاف ٿيندو؟ انصاف ۽ اخلاق جي تقاضا اها آهي ته صرف هيٺين عملي خلاف ڪارروائي ڇو؟ ان جا ذميوار صحت کاتي جو اعليٰ عملدار، صوبائي وزير به آهي، انهن خلاف به ڪارروائي ٿيڻ گهرجي.

جيڪڏهن ڪنهن سرڪاري اسپتال ۾ ڊاڪٽرن جي لاپرواهي، نقلي ۽ مدي خارج دوائون جي ڪري هڪ به ماڻهو مري ٿو ته ان جو ذميوار صرف هڪ ڊاڪٽر نه پر ان اسپتال جو ايم ايس، ڊي ايڇ او، ڊائريڪٽر جنرل سيڪريٽري، صوبائي وزير به آهن. جڏهن هنن سڀني خلاف جوڳي ڪارروائي ٿيندي تڏهن اسان جي سرڪار ۾ سڌارو ايندو. صحت کاتي جي ان کان وڌيڪ ڪهڙي نااهلي هوندي جو سرڪاري اسپتالون اين جي اوز حوالي ڪيون پيون وڃن، پر ان سان به عوام کي ڪو لاڀ نه پيو ملي. تازو ڪورٽ سڳوري سرڪاري اسپتالن جي ڊاڪٽرن کي خانگي اسپتالن ۽ پنهنجون ڪلينڪون نه هلائڻ جو حڪم ڏنو. ان تي عوام خوشي جو اظهار ڪيو پر افسوس جو صحت کاتي ڪورٽ سڳوري جي اهڙي عوامي مفادن واري فيصلي تي عمل نه ڪرايو، اڄ به سرڪاري اسپتالن جا ڊاڪٽر پرائيوٽ اسپتالن ۾ ڪم ڪن پيا، پنهنجون خانگي ڪلينڪون هلائين پيا. اسان سپريم ڪورٽ جي چيف جسٽس کي سلام پيش ڪريون ٿا، جنهن مٺي سول اسپتال ۾ مدي خارج ويڪسين جي ڪري فوت ٿيل ٻارڙن جي موت جو ذميوار هڪ ٻه ڊاڪٽرن کي نه پر ايم ايس، صحت کاتي جي سيڪريٽري ۽ وزير کي به قرار ڏنو آهي. ان ڪري صوبائي سرڪار کي به گهرجي ته صحت جي معاملن ۾ غفلت ڪندڙ اعليٰ عملدارن خلاف به سخت ڪارروائي ڪئي وڃي ته جيئن صحت جي شعبي ۾ سڌارا اچي سگهن.

(روزاني عبرت 26 مارچ 2018ع)